努比亚M2评测:前置固态指纹按键+美颜双摄感知色彩
![]() | Оваа стати?а можеби бара дополнително внимание за да ги исполни стандардите за квалитет на Википеди?а. Ве молиме подобрете ?а оваа стати?а ако можете. |
Постмодернизам или постмодерна — правец во западната култура, во доменот на уметноста, книжевноста, филозофи?ата и архитектурата, особено популарен во 80-тите години на XX век како реакци?а на модернизмот, ко? се одликува со комбинира?е на стари и нови стилови.[1] [2][3][4]
Терминот постмодернизам првпат го употребуваат ?он Воткинс Чапман во 1870 година, ?.М. Томпсон во 1914 и Рудолф Панвиц во 1917 година. Терминот заживува во периодот околу 1920 година и се користи за новите по?ави во уметноста, подоцна и во архитектурата, филозофи?ата, итн. Постмодернизмот предизвикал голем бро? полемики, научни истражува?а и анализи. Сè уште посто?ат различни толкува?а како за користе?е на терминот, неговото значе?е, така и за неговиот придонес во надминува?ето на колективната депреси?а во наведените области. Како основни одлики на постмодернизмот можат да се издво?ат:
- реакци?а на потребата за напредок и об?ективноста кон кои тежнее модернизмот;
- верува?е дека сè е релативно и суб?ективно: искуството, моралот и културата;
- прифа?а?е на светските процеси за отстварува?е на иде?ата за глобално село со активна примена на децентрализаци?а и плурализам;
- верува?е дека во светот доминираат мас-медиуми кои се неоригинални, несериозни и неодговорни, што предизвикува прифа?а?е на ирони?а и сатира како пригоден начин на изразува?е;
- претпочита?е на стилска поединечност и стилски плурализам.
Постмодернизмот се одликува со негира?е на об?ективната вистина и светската култура, акцентира??и ?а улогата на ?азикот, мо?ните врски и мотивации, на?строго ги критикува острите поделби на мажи и жени, хетеросексуалци и хомосексуалци, бели и црни, власт наспроти колони?ализам. Постмодернизмот ?а поттикнува по?авата на многу културни области како книжевната критика, лингвистиката, архитектурата, визуелните уметности и музиката. Постмодернистичкиот став е намерно отстапува?е од модернистичките пристапи, кои доминирале во минатото. Поимот постмодернизам произлегува од одбива?ето на модерната научна психа што се развила за време на просветителството. Ако модернизмот се поврзува со идентитетот, единството, авторитетот и прецизноста, постмодернизмот се поврзува со разликата, разграничува?ето,текстуалноста, скептицизмот.
Истори?а на поимот
[уреди | уреди извор]Поимот на?првин се употребува во 1870-тите години, во неколку области. На пример, ?он Воткинс Чапман се по?авува со постмодернистичкиот стил на слика?е за да го надмине францускиот импресионизам. Потоа, ?.М. Томпсон, во неговиот прилог од 1914 година во весникот Хиберт (делумно филозофски преглед), ги опишува промените во ставовите и верува?ата во критиката на религи?ата: Суштината на постмодернизмот е да се избегне подвоуменоста на модернизмот со тоа што ?е биде доследен во сво?ата критика и ?е ?а спроведе истата во врска со религи?ата, теологи?ата, католичката практика, како и со католичката традици?а(постмодернизам, ?.М Томпсон, весник Хиберт издание бр. XII, 4 ?ули 1914, стр. 733). Во 1917 Рудолф Панвиц со помош на поимот ?а опишува филозофски ориентираната култура. Сликата на Панвиц за постмодернизмот произлезе од анализата на Ниче на модерната и неговото докра?чува?е на декаденци?ата и нихилизмот. Резултатот на надминува?ето на модерниот човек претставува постмодерниот човек. Сепак, за разлика од Ниче, Панвиц исто така вклучува и националистички и митски елементи.
Поимот подоцна беше употребен во 1926 година од Б.И. Бел во неговото дело Посмодермнизмот и други работи. Во 1921 и 1925 година, постмодернизмот ги отсликувал новите облици на ликовната уметност и музиката. Во 1942 година, Х.Р. Хе?с го употребил како нова литературна форма, но како општа теори?а на историски елемент ко? за првпат бил употребен во 1939 година од страна на историчарот Арнолд ?. То?нби: Нашата постмодерна ера произлезе од општата во?на од 1914 до 1918 година.

Во 1949 година поимот бил искористен да го изрази незадоволството со модерната архитектура, и довел до постмодернисичко движе?е во архитектурата[5]. Постмодернизмот во архитектурата бил обележан со повторното по?авува?е на површинските декорации, поврзаноста со околните градби во урбаната архитектура, историската поврзаност со декоративните форми и неправите агли. Може да се смета и како одговор на модернистичкото движе?е во архитектурата познато како интернационален стил.
Поимот се однесувал на цела група движе?а, од кои многу се вбро?увале во ликовната уметност, музиката и литературата, кои де?ствувале против модернизмот, и кои типично биле обележани со препородува?ето на традиционални елементи и техники. Волтер Трует Андерсон го означил постмодернизмот како еден од четирите типолошки ставови. Четирите светски ставови се: постмодернистичката ирони?а, според ко?а вистината е општествено изградена, научно-рационалната каде што вистината е врз основа на систематските и дисциплинските истражува?а, општествено традиционалната во ко?а вистината е врз основа на наследството од американските и западните цивилизации и неоромантичарската во ко?а вистината се поврзува со одржува?ето на хармони?ата со природата и/или духовното проникнува?е на внатрешното себство.
Вли?ание и разграничува?е од постмодерноста Постмодернистичките идеи во филозофи?ата и анализите на културата и општеството ?а прошири?а важноста на критичната теори?а и беа по?довни точки за книжевните дела , архитектурата и диз?анот како и во маркетинг/бизнисот и истори?ата, правото и културата, со почеток во доцниот 20 век. Овие случува?а – промената на целиот западен систем на вредности, (?убов, брак, популарна култура, промена на индустриската во економи?а на услуги) ко?а се одвиваше во 1950 и 1960години, достигнува??и го врвот во Соци?алната револуци?а во 1968 година, се опишуваат со поимот постмоденост, ко? е во спротивност на постмодернизмот, поим ко? се однесува на мисле?е или правец. Каде што да се биде -постмодернист- ?е биде дел од движе?ето, да се биде постмодерен ?е се случи во периодот од 1950, што го прави да биде дел од современата истори?а.
Многу академици го поврзуваат поимот постмодернизам со различни, дури и спротивни концепти. Во следнава листа се вклучени формални дефиниции за поимот понудени од пове?е речници:
- Мал англиски речник Оксфорд - Стил или концепт во уметноста ко? се одликува со сомнеж во теориите и идеологиите и со одвратува?е на вниманието од нормите.
- Мири?ам-Вебстер - Што потекнува од , или е во врска со периодот ко? следува по периодот на модернизмот- или – што потекнува од, или е во врска со различните движе?а како реакци?а против модернизмот кои се одликуваат со вра?а?ето кон традиционалните матери?али и форми (во архитектурата) или со ироничното само- разоткрива?е и апсурдноста (во литературата)- и на кра? – во врска со теори?ата ко?а го вклучува радикалното преродува?е на модерните претпоставки за културата, идентитетот, истори?ата или ?азикот- .
- Речник Американ херите? - Што потекнува од или е во врска со уметноста, архитектурата или литературата ко?а се спротивставува на раните модернистички начела, како преку преродува?е на традиционалните или класични елементи на стилот или преку доведува?е на модернистичките стилови или гледишта во кра?ни граници.
Употреба и опсег на концептот за постмодернизмот
[уреди | уреди извор]Поимот постмодерно и неговите изведенки имаат широка примена, со некои употреби кои очигледно се спротивставуваат на другите. Одредени писатели како Дик Хебди? тврдат дека постмодерно е само помодарски збор без некое одредено значе?е. Во своето дело Крие??и се во светлината , Хебди?-пишува:
Со овозможува?ето на лу?ето - уреденоста на собата, диза?нот на зградата, содржината на филмот, на компилаци?ата, на спотот, на телевизиската реклама, документарецот за уметноста, или интертекстуалните односи поме?у нив, стати?ата на страна од модно списание или критичарско списание, антителеолошката тенденци?а во епистемиологи?ата, нападот врз -метафизиката на постое?ето-, општото ослабува?е на чувството, групното разочарува?е и морбидните прикази на пост- воената генераци?а, на зачетниците кои се спротивставуваат на растроениот среден век, предвидливоста на рефлексивноста, збирот од реторички тропи, распространува?ето на површини, новите фази на фетишизмот во сопственоста, воодушевува?ето од сликите, знаците и стиловите, процесот на културното, политичкото и егзистенци?алното разграничува?е и/или криза, децентрализира?ето на темата, скептицизмот кон мета приказните, заменува?ето на уникалните оски на силата со мноштвото од силни дела за обра?а?е, наведува?ето на значе?а, руше?ето на културните хиерархии, заплашеноста отелотворена преку заканата од ?адреното само- уништува?е, обезначува?ето на школите, функционира?ето и ефектот на новите модерни мини?атурни технологии, пространите соци?ални и економски преминува?а во медиумска, потрошувачка и мултиетничка фаза, чувство (во зависност од авторот) на беспросторност или напушта?е на беспосторноста (критичен регионализам), или (дури и) воопштено заменува?е на просторните со временски координати, - да ги опишат сите овие работи како постмодерни (или едноставно да ?а употребат кратенката ?пост“ или ?многу пост“ тогаш станува ?асно дека се работи за помодарски збор.
Во делото за истори?ата на поимот и неговото сфа?а?е ,на британскиот историчар Пери Андерсон - Потеклото на постмодерноста- се об?аснети овие очигледни спротивставености и се прикажува важноста на постмодернизмот како категори?а и феномен во анализата на современата култура.
Разво?от на постмодернизмот
[уреди | уреди извор]Движе?ето постмодернизам започна со архитектурата, како реакци?а против забележливата монотоност, непри?ателство и иде?алност на модерното движе?е. Модерната архитектура, воспоставена од страна на Валтер Гропиус, Ле Корбиз?е и Филип ?онсон, се концентрираше на трага?ето по идеално совршенство, хармони?а во формата и функци?ата и отстранува?ето на површните декорации. Критичарите на модернизмот сметаа дека самите состо??и на совршеноста и минимализмот беа суб?ективни, и го нагласуваа анахронизмот во модерната мисла и ги ставаа во праша?е придобивките од самата филозофи?а.Потполната архитектура, како на пример делата на Ма?кл Гре?вс ?а избегнува употребата на чиста- форма или совршени архитектонски детали, и наместо тоа забележително ги става на располага?е сите матери?али, форми и бои кои се достапни за архитектите. Постмодерната архитектура се вбро?ува ме?у првите естетски движе?а кои отворено му се спротивставуваат на модернизмот како застарен и тоталитарен- , претпочита??и го личниот избор и мнозинството во спротивност на об?ективноста, кра?ната вистина или принципи. Ваквата клима на критичност, скептичност и посочува?е на различноста како спротивност на единството е белег на многу постмодернистички гледишта.
Постмодернистичка литература
[уреди | уреди извор]Литературниот постмодернизам офици?ално беше крунисан во САД при првото издание на весникот boundary 2 поднасловен како Весник на постмодерната литература и култура ко? излезе од печат во 1972 година. Де?вид Антин, Чарлс Олсон, ?он Ке?? и Back Mountain College школата за поези?а и уметности беа знача?ни фактори во уметничкото спроведува?е на постмодернизмот во тоа време. Boundary 2 останува вли?ателен весник во постмодернистичките кругови сè до ден денес. Во останатите литературни фактори кои ?а основаат постмодерната култура се вклучени:
- Хорхе Луис Борхес, ко? експериментирал во метафикци?ата и магискиот реализам.
- Вили?ам С. Бароу, ко? го напишал постмодерниот роман Гол ручек како прототип, и ?а развил шемата (слично на Како да се направи дадистична поема, на Тристан Цара) за создава?е на други поеми како Нова експрес.
- Сем?уел Бекет се обидел да избега од сенката на ?е?мс ?о?с концентрира??и се на пропаста на ?азикот, шизофрени?ата, и човечката несособност за надминува?е на сопствената состо?ба, теми за кои подоцна ?е се расправа во Чека??и го Годо.
Како изградувачки момент на потмодернизмот, може да се сметаат напредните контра движе?а од 1960-тите. Теори?ата се здоби со дел од своите на?силни основи, уште на времето во Француката академи?а. Во 1971, арапско- американскиот теоретичар Ихаб Хасан, беше еден од првите кои го употреби?а поимот во неговата сегашна форма (иако претходно беше употребен од многу негови претходници, како на пример Чарлс Олсон, за да ги посочат останатите литературни трендови, (споменати погоре) во неговото дело Расчленува?ето на Орфе? - Кон постмодерната литература - во истото, Хасан го следи разво?от на она што то? го нарекува - литераура на тишината- преку Маркиз де Шаде, Франц Кафка, Ернест Хемингве?, Бекет и многу други, вклучува??и ги случува?ата како театарот на апсурдот и новелскиот роман. Во 1979 година, Жан-Франсоа Лиотар го напиша краткото но вли?ателно дело Постмодерниот услов - извешта? за знае?ето. Ричард Рорти го напишал ?Филозофи?ата и Огледалото на природата“ (1979). Жан Бодри?ар, Мишел Фуко и Роналд Бартез се исто така вли?ателни во постмодерната теори?а на 1970-тите.
Постмодерна музика
[уреди | уреди извор]Постмодерниот импулс во класичната музика се роди во 1970-тите со по?авата на музичкиот минимализам. Композиторите како Тери Ра?ли, ?он Адамс, Стив Раих, Филип Глас и Лу Харисон, се спротивставиле на воочениот елитизам и нехармоничните звуци на безтонскиот модернизам, создава??и музика со едноставни текстури и релативно- вокални хармонии. Некои композитори беа отврено инспирирани од популарната музика и светските етнички музички традиции. Не сите постмодерни композитори го избегнуваат експериментира?ето или академската догма на модренизмот, и покра? тоа што воопшто се вра?аат кон одредени составни делови при праве?ето на музика , честопати се сметаат како класични или роматнични. На пример, делата на холандскиот композитор Луис Андресен, прикажуваат експерименталистички занес ко? е цврсто анти –романтичен. Еклектицизмот и слободата на изразува?ето, со посредство на нефлексибилноста и естетските ограничува?а на модренизмот, се зачетоците на постмодернистичките вли?ани?а во компонира?ето музика.
Филозофски движе?а и придонесувачи
[уреди | уреди извор]Автор Година Вли?ание Карл Барт 1925 Фидеистички пристап кон теологи?ата што води до зголемува?е на суб?ективноста Мартин Ха?дегер 1927 Се спротивстави на филозофските основи на концептите за суб?ективноста и об?ективноста Томас Сем?уел Кун 1962 ?а одобри брзата промена во основите на науката за пробна согласност на научници, и го искова терминот парадигматски пресврт Жак Дерида 1967 Ги преиспита основите на пишува?ето и нивните последици врз филозофи?ата воопшто. Ги потцени ?азиците на западната метафизика (деконструкци?а ). Коле?от Black Mountain 1972 Истовремено со основа?ето на весникот boundary 2 и поврзаноста со печатот Black Sparrow, го об?ави?а постмодернизмот како колективен естетски проект Мишел Фуко 1975 ?а истражуваше неповрзаната мо? во Дисциплина и Казна, зема??и го кружниот затвор на Бентам како модел, а уште е познат и по изреката ?азикот е угнетува?е(Што би значело дека ?азикот постои да ги заштити само оние кои го зборуваат од угнетува?е, при што сите останати кои не зборуваат на ?азикот би биле угнетувани) Жан-Франсоа Лиотар 1979 Се спротивстави на универзалноста, мета- расказите и воопштува?ето Ричард Рорти 1979 Смета дека филозофи?ата погрешно ги имитира научните методи, се залага за разрешува?ето на традиционалните филозофски проблеми, анти – основа?ето и анти – основаштвото. Жан Бодри?ар 1981 Симулакруми и симулации – реалноста исчезнува под променливоста на знаците Фридрик ?е?мсон 1982 Прво исцрпно теоретско третира?е на постмодернизмот како историски период во серии предава?а во музе?от Витни (Whitney), подоцна проширено во Постмодернизам - културна логика на доцниот капитализам
Теори?ата и естетиката на постмодернистите
[уреди | уреди извор]Разложува?е
[уреди | уреди извор]Еден од на?популарните постмодернистички правци во естетиката е разложува?ето. Со сегашниот назив – разложува?е- претставува пристапот на Дерида кон текстуалните анализи (типично литературна критика, ко?а е различно приеменувана ). Разложува?ата целосно се вклучени во проучуваниот текст каде што ?а откриваат и оценуваат рамката на значе?е, претпоставките и идеолошките селекции на текстот. И покра? тоа што разложува?ата се вршат преку различни методи и техники, процесот вообичаено вклучува препрочитува?е на тесктот пове?епати и прикажува?е на внатрешните конфликти, и потценетите бинарни спротивставености (пр. машко/ женско, старо/ново). Разложува?ето претставува основа за различни области на постмодерната мисла, каде се вклучува и постколони?ализмот, ко? е прикажан во делата на Гаватри Спивак.
(Пост)структурализам
[уреди | уреди извор]Структурализмот е широко филозофско движе?е кое особено се развива во Франци?а во 50_тите, како одговор на модернистичкиот егзистенци?ализам. Многу структуралисти подоцна се оттргнаа од на?строгите прикажува?а и применува?а на ?структурата“ со што притоа се нарекуваат ?постструктуралисти“ во Соединетите Држави (термин ко? не е соодветен во Европа). Во на?вли?ателните (пост)структуралистички мислители спа?аат Клод Леви-Строс, психоаналитичарот Жак Лакан, филозофите Мишел Фуко, Жак Дерида и Жил Делез, и марксистичкиот филозоф Луис Алтузер.
Пост(структуралистите) ги акцентираат начините на кои општеството соработува со поединците и колективот, особено со соци?алните конструкции или структурални утврдува?а на идентитети, вредности и економии. Сепак, ова е само краток приказ, а пове?ето така- наречени, постструктуралисти остро се спротивставуваат на таквите основачки категории како – вистинското-, - општеството-, -потполноста- и – истори?ата-. Главната цел на единството е ангажира?ето (позитивно или негативно) на постструктуралистите во филозофските традиции поврзани со личностите како Хегел, Маркс, Ниче и Фро?д.
Критика
[уреди | уреди извор]Теориски, академски критики за постмодернизмот може да се на?дат во делата како што се Позади измамата и Модерни глупости. Поимот постмодернизам , употребен пе?оративно, ги опишува правците како што се, релативизмот, анти- просветлува?ето или анти-модерната, особено во врска со криките на рационализмот, универзализмот или науката.
Се применува и за опишува?е на општествени правци кои се сметаат како спротивни на традиционалните системи на моралот.
Во последно време на големо се зборува за значе?ето на – смртта на постмодернизмот- Во сво?от вовед кон специ?ализираната стати?а, во весникот Литература на дваесеттиот век, насловена како По постмодернизам , од 2007, Ендр?у Хоборек забележува дека - из?авите за наследството на постмодернизмот се претвориле во неизбежна вообичаеност.- Мала група критичари поставуваат широк спектар на теории кои имаат за цел да ?а опишат културата и /или општеството во наследениот резултат на постмодернизмот, како на пример Раул Ешелман (перформатизам), ?илс Липоветски (хипермодерност), Николас Бури?ард (ново - модерната), и Алан Кирби (дигимодернизам, во минатото познат како псевдомодернизам). Ниедна од овие теории и етикети досега нема достигнато широка прифатеност.
Цитати
[уреди | уреди извор]Тогашниот претседател на Чешката Република и реномираниот драматург Вацлав Хавел во 1994 година, дал оптимистички опис на постмодерниот свет, како свет зависен од науката, и иако парадоксално Свет каде сè е можно и речиси ништо не е сигурно.
?ош Мек Дауел и Боб Хостетлер ?а даваат следнава дефиници?а за постмодернизмот - Поглед на свет ко? се одликува со верува?ето дека вистината не постои во об?ективна смисла, но е создадена наместо откриена. Вистината е создадена во одредената култура и постои само во таа култура. Според тоа, секо? систем или из?ава ко?/а се обидува да ?а претстави вистината е трик или обид да ги надмине останатите култури.
Итали?анскиот семиотичар и поддржувач на средновековната култура Умберто Еко, го окарактеризирал постмодерниот став како случа? во ко? кога човек е в?убен во високообразувана жена и не може да ? каже панично те сакам биде??и знае дека таа знае (и обратно) дека овие зборови се ве?е испеани од Морал.
Постмодерност
[уреди | уреди извор]Постмодерноста (уште позната како постмодерност или како постмодерна состо?ба) воопшто ?а опишува економската и/или културната ситуаци?а или состо?ба на општеството ко?а настанува по модерноста. Некои уче?а се придржуваат кон тоа дека модерноста завршува во доцниот 20 век, заменета од постмодерноста, додека другите ?а прошируваат модерноста за да ги опфатат случува?ата обележани со постмодерноста. Постмодерноста може да претставува лична реакци?а кон постмодерното општество, општествените состо?би кои истото го прават постмодерно или начинот на живот поврзан со постмодерното општество. Во пове?ето случаи треба да се разграничи од постмодернизмот, ко? е свесно усво?ува?е на постмодерните филозофии или правци во уметноста, литературата и општеството.
Употреби на поимот
[уреди | уреди извор]Постмодерноста е состо?ба или ситуаци?а во ко?а си постмодерен, според или како реакци?а на она што е модерно, како на пример во постмодерната уметност. Модерноста се дефинира како период или состо?ба ко?а слободно се поврзува со Прогресивната Ера, индустриската револуци?а или Просветлува?ето. Во постмодерната и критичката теори?а постмодерноста се однесува на општествената ситуаци?а или состо?ба за ко? се смета дека се ?авува по модерноста, историска состо?ба ко?а ги обележува причините за кра?от на модерноста. Ваквиот опис се припишува на филозофите Жан-Франсоа Лиотар и Жан Бодри?ар.
Еден приказ на модерноста смета дека го поттикнува напредокот со воведува?е на начела на рационалноста и хиерархи?ата во ?авниот и уметничкиот живот. Лиотар ?а разбира модерноста како културна состо?ба ко?а се одликува со посто?ана промена во потрагата по напредок. Притоа постмодерноста е кулминаци?а на ово? процес каде посто?аната промена станува статус кво а, значе?ето на напредокот застарено. Следе??и ?а критиката на Лудвиг Витеншта?н за можноста за апсолутно и целосно знае?е, Лиотар из?ави дека различните мета- раскази за напредокот како науката на позитивистите, Марксизмот и структурализмот биле укинати како методи за постигнува?е напредок.
Литературниот критичар Фридрик ?е?мсон и географот Де?вид Харви ?а поистоветуваат постмодерноста со доцниот капитализамили флексибилната акумулаци?а, фаза на капитализмот ко?а следи по финансискиот капитализам, ко?а се одликува со големи движе?а на трудот и капиталот, кое Харви го нарекува временски и просторен притисок. Тие сметаат дека ова се случува истовремено со распа?а?ето на системот на Бретон Вудс, ко? сметаат дека го дефинира економскиот поредок ко? следуваше по Втората светска во?на.
Оние кои ?а доживуваат модерноста како излишна или како целосна пропаст, дамка во човечката еволуци?а ко?а довела до катастрофите на Аушвиц и Хирошима, ?а доживуваат постмодерноста како позитивен настан. Многу филозофи, особено оние кои себеси се сметаат како дел од модерниот свет, постмодерноста ?а посочуваат за укажува?е на претпоставените резултати од поседува?ето на постмодернистичките идеи. ?ирген Хабермас и другите на?цвсрто тврдат дека постмодерноста претставува препородува?е на долготра?ните идеи на против – осветлува?ето, кои не биле довршени во модерната и дека не е така лесно да се ослободиме од универзалноста. Во ово? контекст, постмодерната како последица на поседува?ето потмодерни идеи, воопшто има негативно значе?е.
Постмодернизам
[уреди | уреди извор]Ако постмодерноста е состо?ба или начин на живот ко? се поврзува со промените во институциите и условите (Гиденс, 1990) и со соци?алните и политичките резултати и открити?а, глобално, но особено во западот од 1960-тите, постмодернизмот е естетска, литературна, политичка или општествена филозофи?а, културен или интелектуален феномен, ко? особено се истакнува со новите движе?а во уметноста уште од 1920-тите. Овие поими се употребени од страна на филозофите, соци?алните научници и соци?алните критичари за да ги об?аснат погледите на современата култура, економи?а и општество кои се резултат на содржината на доцниот 20 и раниот 21 век, каде се вклучува и поделбата на власт и матери?ализира?ето на знае?ето. Врската поме?у постмодерноста и критичната теори?а, социологи?а, филозофи?а се жестоко оспорувани, и термините постмодерност и постмодернизам, честопати тешко ги разграничуваме, каде претходното произлегува од подоцнежното. Ово? период има различни политички разграничува?а ?Неговите антиидеолошки идеи“ биле позитивно поврзувани со феминистичкото движе?е, движе?ата против расната нееднаквост, за правата на хомосексуалците, пове?ето форми на анархизам во доцниот 20 век, па дури и движе?ата за мир како и различните гранки на моменталните движе?а против глобализаци?ата. Иако ниедна од овие институции целосно не ги опфа?аат сите аспекти на постмодерното движе?е, сите тие се поврзуваат со или ?а прифа?аат формата на некои од неговите основни идеи.
Истори?а
[уреди | уреди извор]Се смета дека постомодерната поминува низ две доста различни фази, од кои првата започнува во 1950-тите и завршува со Студената во?на, кога аналогните медиуми со ограничен широк по?ас влегуваат во употреба во неколку овластени канали и втората, ко?а започнува на кра?от од Студената во?на со шире?ето на кабелската телевизи?а и – новите медиуми- врз основа на дигиталните средства за шире?е и емитува?е на информациите. Првата фаза на постмодерноста се преклопува со кра?от на модерноста и многу личности ?а сметаат како дел од моденриот период. Телевизи?ата стана основниот нов извор, ко? ?а зголемуваше важноста на економиите на Западна Европа и Соединетите Американски Држави, при што опсегот на пазарите се зголемуваше во развиеното ?адро. Во периодот од 1967 до 1969 година се случи знача?на културна експлози?а, позната во развиениот свет како бе?би-бум генераци?а, ко?а порасна со постмодернизмот како нивен основен општествен поглед, бара??и да бидат вклучени во политичката, соци?алната и образовната структурна власт. Сери?а демонстрации и бунтови, кои варираат од ненасилни и културни до насилни терористички напади, го претставуваа спротивставува?ето на младите кон полици?ата и перспективите на претходната ера. Спротивставува?ето кон Алжирската и Виетнамската во?на, кон законите кои ?а оправдуваа или охрабруваа расната дискриминаци?а и кон законите кои отворено ги дискриминираа жените и го ограничуваа пристапот до развод наместо употребата на марихуана и халуциногени, по?авува?ето на стилови во музиката и драмата од поп културата, вклучува??и ги рок-музиката и сеприсутноста на стереото, телевизи?ата и радиото кои помогнаа во прикажува?ето на овие промени во поширок културен контекст. Ово? период се поврзува со работата на Маршал Мек Луан, филозоф ко? се концентрираше на резултатите од живее?ето во медиумска култура и ко? расправаше дека постое?ето на масовните медиуми во културата ?а засенува вистинската распространета содржина и истовремено е ослободувачка биде??и ?а ослободува власта од локалните соци?ални нормативни стандарди.
Втората фаза на постмодерноста се дефинира со – дигиталноста- како зголемна мо? на персоналните и дигиталните средства за комуникаци?а, каде се вклучени факс машините, модемите, кабловскиот и интернетот со голема брзина, со што драматично се менуваат условите на постмодерноста. Дигиталното пренесува?е на информации им овозможува на лу?ето виртуелно да ракуваат со ко? било дел од медиумската средина. Сево ова придонесе до конфликти поме?у производителите и потрошувачите за личниот капитал и личната сопственост и доведе до создава?е на – нова економи?а- чиишто поддржувачи предупредуваат дека драматичниот пад во информатичките трошоци ?е го измени општеството од корен.
Се ?ави и мисле?ето дека дигиталноста или – да се биде дигитален- (според Ештер Да?сон) се одделуваат како различен правец од постмодероста. Оние кои се придржуваа кон ова мисле?е сметаат дека способноста за ракува?е со средствата на популарната култура, со интернет мрежата ширум светот (World Wide Web), употребата на пребарувачите и регистрите за знае?е, и телекомуникациите создаваа колектив ко? ?е биде обележан со порастот на учесничката култура (според Хенри ?енкис) и употребата на медиумските средства како што е а?подот на Епл (Apple).
На?едноставната по?довна точка на ово? период е пропа?а?ето на Советскиот Со?уз и ослободува?ето на Кина во 1991 година. Одреден период се сметаше дека оваа промена, наречена Кра?от на истори?ата од Френсис Фуку?ама претставуваа кра? на потребата од превластувачкиот соци?ален поредок.
Видови
[уреди | уреди извор]Разграничува?а во филозофи?ата и критичната теори?а
[уреди | уреди извор]Расправата за постмодерноста има два различни елементи кои честопати се мешаат - (1) природата на современото општество и (2) природата на критиката за современото општество. Првиот елемент ?а разработува природата на промените кои се случи?а во доцниот 20 век. Посто?ат три главни анализи. Теоритичарите како Калиникос (1991) и Калоун (1995) нудат конзервативен поглед кон природата на современото општество акцентира??и ?а важноста и опсегот на социо-економските промени и посочува??и ?а поврзаноста со минатото. Второ- група на теоретичари се обидуваат да ?а об?аснат сегашноста како преминува?е на – модрената- во втора, различна фаза ко?а сè уште се нарекува - модерност. Ова се означува како второстепено или ризично општество (според Улрих Бек (1986)), доцна или висока модерност (според Гиденс (1990, 1991)), тековна модерност (според Зигмунд Бауман 2000)) и мрежно општество (според Кастелс (1996, 1997)). Третите се оние кои сметаат дека современото општество буквално преминува во пост- модерна фаза различна од модерноста. На?големите поддржувачи на ова гледиште се Лиотар и Бодри?ар.
Друга група праша?а се интересира за видот на критиката, честопати повторува??и ги праша?ата во врска со (грубо речено) универзализмот и релативизмот, каде што првото се смета за модернизам а второто за постмодерност. Сеила Бенхабиб (1995) и ?удит Батлер (1995) го поврзуваат ова мисле?е со феминистичката политика, при што според Бенхабиб, постмодерната критика се состои од три главни елементи антиосновачки концепт на суб?ектот и идентитетот, смртта на истори?ата и значе?ето на телеологи?ата и напредокот), и смртта на метафизиката уше позната како- потрага по об?ективната вистина. Бенхабиб остро се спротивставува на овие критичарски гледишта, при што укажува на тоа дека тие ги потценуваат основите врз кои се основани феминистичките политики, отсртанува??и ?а можноста за делува?е, чувството на самосто?ност (себството) и прилагодува?ето на истори?ата на жените во име на развиената иднина. Одрекува?ето на нормативните иде?али ?а отсртранува можноста за утопи?а, ко?а е на?важна за етичкото размислува?е и демократското де?ствува?е.
Батлер ? се обара?а на Бенхабиб тврде??и дека не?зиното об?аснува?е за постмодернизмот е израз на парано?а ко?а произлегува од филозофи?ата на антиоснова?ето, поточно на постструктурализмот.
Голем бро? на ставови се припишуваат на постмодернизмот Говорот е сè што постои, како да е неко? вид на монистичка работа од ко?а произлегуваат сите работи, суб?ектот е мртов, никогаш не можам да кажам ?не постои реалност, само претстава“. Ваквите карактеризации се широко применети во постмодернизмот и посттруктурализмот, кои се поистоветуваат ме?у себе, а понекогаш и со деконструкци?ата, со психоанализата на Лакан, анализата на Фукалди?ан, со науката за разговорното на Рорти и културолошките уче?а. Во суштина, овие движе?а се спротивставени. Психоанализата на Лакан во Франци?а се поставува против постструктурализмот, Фокалди?ан ретко го поврзува со Дерида. Лиотар на?добро го сфа?а поимот, но не може да го посочи во пример како останатите знача?ни постмодернисти. Всушност, делото на Лиотар сериозно се противи на она на Дерида.
Преку расправата за природата на постмодерната критика, Батлер покажува како филозофи?ата е сврстена во мо?ните врски и ?а брани постструктуралистичката критика тврде??и дека самата критика на суб?ектот е почеток на анализата, не на кра?от, биде??и првата задача за истражува?е е испитува?ето на прифатените ?универзални“ и ?об?ективни“ норми.
Расправата на Бенхабиб и Батлер укажува на тоа дека не постои едноставна дефиници?а за постмодерната теори?а, како што е оспорувана и самата дефиници?а за постмодерноста.
Мишел Фуко, во интерв?уата нагласено ?а побива етикетата - постмодернизам, иако според многу, како Бенхабиб, таа се смета како водечка форма на критика во тоа што се коси со совршените и интуитивните модерни критики, става??и ги во праша?е универзалните норми на просветлува?ето. Гиденс (1990) не се согласува со ваквиот опис на модерната критика, подвлекува??и дека критиката на универзалностите на просветлува?ето се на?важни за филозофите во модерниот период, особено за Ниче.
Постмодерно општество
[уреди | уреди извор]?е?мсон посочува голем бро? феномени кои ?а разграничуваат постмодерноста од модерноста. То? об?авува дека новите видови на површност или недостаток на длабочина во кои моделите кои порано ги раз?аснуваа лу?ето и работите, во смисла на натрешноста и надворешноста, (како херменевтика, ди?алектика, Фро?довото потиснува?е, разграничува?ето на егзистенци?алистите на оригиналноста и не оригиналноста и семиотичкото разграничува?е поме?у означувачот и означеното ) сега не се прифа?аат.
Второто е одбива?е на модернистичкиот Утопистички гест очигледен ка? Ван Гог, во трансформаци?ата од слика?е на мизери?ата во слика?е на убавината, каде што во постмодернистичкото движе?е предметот - свет- подлежи на - менува?е од корен – при што -сега се претвора во група текстови или симулакруми (?е?мсон 1993 – 38). Ако се чини дека модернизмот го спасува и воздигнува светот и му дава живот (да речеме, според Граф му ?а вра?а маги?ата на светот ко?а му е одземена од науката и ограничува?ето од религи?ата), постмодерната уметност му подарува на светот – смртоносен квалитет – каде што елеганци?ата на ренген зраците го заслепуваат човечкото око на гледачот, на ниво на кое, ?е нема никаква врска со смртта, со опседнатоста со истата и исчекува?ето на смртта, на ниво на задоволство. Граф ги перцепира потеклата на ваквото трамсформативно движе?е на уметноста како обид за замена на уметноста со религи?ата при што на светот му дава значе?е дека порастот на науката и рационалноста на просветлува?ето се отстранети – но во постмодерниот период се сметаат како бескорисни.
Третото сво?ство на постмодерниот период според ?е?мсон е с?а?от без ефект не само што сите емоции избледуваат од постмодерното доба, туку и му недостасуваат одреден вид на емоции како оно? според магичните цве?и?а на Рембо кои како да те гледаат. То? тврди дека пастишот преминува во пароди?а како во зголемемната недостапност на личен стил ко? води до пастиш, ко? се претвора во универзална навика. ?е?мсон укажува на тоа дека оддалеченоста ?е избришана“ во постмодерноста, дека ние сме потчинети на не?зиниот напредок исполнет и преплавен со измешани мерки до точката каде што нашите постмодерни тела се ослободени од просторни координати. Ово? Нов Светски простор го сочинува моментот на вистината на постмодерноста. Останатите различни сво?ства кои то? ги посочува во постмодерната – сите сега можат да се сметаат како нивни делумни (но подробни) гледишта на истиот општ просторен предмет-. Постмодерниот период се соочува со промена во општествената улога на културата. То? ?а означува културата во модерниот период како да има сво?ство на полусамосто?ност, со постое?е, практичниот свет на она што постои- но во постмодерниот период , културата е лишена од оваа самосто?ност, културното се проширува до точка при ко?а го опфа?а целото општествено царство, при што се претвора во културно. - Критичната оддалеченост – претпоставката дека културата може да се смести надвор од – масивното постое?е на капиталот- за ко? теориите на левото крило за културната политика се зависни, стана застарена. Новите гени?ални проширува?а на мултинационалниот капитал завршуваат со пробива?ето и поробува?ето на териториите предкапитализмот (Природата и Несвесното) кои нудеа цврсто екстратеритори?ално и архимедово упориште на критичната делотворност. (?е?мсон 1993 – 54)
Општествени области
[уреди | уреди извор]Се смета дека постмодерната социологи?а се концентрира на условите за живот кои добиваат зголемена важност при кра?от на 20 век ка? на? индустри?ализираните нации, вклучува??и ?а и сеприсутноста на масовните медиуми и масовното производство, порастот на светската економи?а, и преминува?ето од рачна изработка во услужни економии. ?е?мсон и Харви го опишаа како потрошувачка , каде што производството, доставата и распространува?ето станаа очекувано евтини, но соци?алната поврзаност и заедницата станаа поретки. Други мислтели наведуваат на тоа дека природната реакци?а кон масовното емитува?е во општеството придонела до масовно производство и масовна политика. Делото на Аласдеир Мекинтаер укажува на постмодернизмот обработуван од автори како Марфи и Белски, за кои постмодерното повторува?е на Аристотелианизмот, го предизвикува делот на потрошувачката идеологи?а ко?а во моментот го воздигнува натрупува?ето на капиталот.
Општественото гледиште на постмодерноста, ?а наведува на побрзо пренесува?е, поширока комуникаци?а и способност за напушта?е на стандардизаци?ата на масовното производство, што води до систем во ко? се вреднува поголем опсег на капиталот од порано и ко? дозволува зачувува?е на вредноста во пове?е облици. Според Харви постмодерноста претставува бегство од Фордизмот, термин искован од Антонио Грамши за да го опише начинот на индустриското раководство и натрупува?е кое преовладувало за време на економската политика во периодот на Кенези?ан во зем?ите на ОСЦЕ , од раните 1930 до 1970 години. Харви ги поврзува Фордизмот и Кеинези?анизмот, при што, првиот се залага за начините на производство и врските поме?у капиталот и трудот, додека вториот, економската политика и управува?ето. Од гледна точка на Харви, пост-фордизмот е еден од основните погледи на постмодерноста.
Целината на постмодерноста го вклучува преовладува?ето на телевизи?ата и популарната култура, големата достапност на информации и масовните телекомуникации. Постмодерноста исто така про?авува и поголем отпор кон жртвува?ето во име на напредокот ко? се однесува на животната средина и растечкото значе?е на контра- воените движе?а. Постмодерноста во индустриското ?адро е обележана со поголем акцент на гра?анските можности како и движе?ата како што се феминизмот и мулти – културализмот, истовремено опфа?а??и го и споре?ето против овие движе?а. Постмодерната политичка област е обележана со пове?ето сцени и можности на гра?анство и политичко де?ствува?е кое се залага за неколку начини на борба против угнетува?ето или отту?ува?ето (во групите попознато како политичка или верска припадност) додека модернистичката политичка сцена се сведува на класната борба. Теоретичарите како Ма?кл Мафесоли сметаат дека постмодерноста ги за`р?авува околностите кои и го обезбедуваат не?зиното опсто?ува?е и постепено ?е придонесе кон опа?а?е во поединечноста и ра?а?ето на новата нео - племенска област.
Економските и технолошките услови на нашата ера му даваат значе?е на едно децентрализирано општество надвладеано од медиумите, во кое идеите се само симулакруми и интер - контекстуални претстави и копии, без вистински, оригинален, цврст или опредметен извор на комуникаци?а и значе?е. Глобализаци?ата, произлезена од прона?доците во комуникаци?ата, производството и транспортот, честопати се цитира како една сила ко?а го води децентрализираниот модерен живот, создава??и културен плурализам во ме?усебе поврзаното глобално општество на кое му недоставсува еден единствен доминантен центар на политичка мо?, комуникаци?а или интелигенци?а. Постмодерниот став е дека интер - суб?ективното, а не об?ективното знае?е ?е биде преовладувачка форма на расправа под такви услови, и дека сеприсутноста на распространува?ето од корен ги менува врските поме?у читателот и прочитаното, поме?у наб?удувачот и наб?удуваното, поме?у купувачот и производителот.
Во Простори на надеж Харви расправа дека постмодерните политички движе?а биле индиректно одговорни за ослабените класни праша?а (во Марксиситичка смисла) и дека критичката свест на ова поле на делува?е, според него, во моментот е познача?на отколку за време на периодот на Форд. Според Харви, ово? класен конфликт е далеку од разрешен (нешто што постмодернистите го замижуваат, според неговиот аргумент). Глобализаци?ата им го отежнува справува?ето на работничките организации со недоволно платената работа во сиромашни услови. Количината на додадената вредност заработена од корпорациите е далеку поголема поради ?азот поме?у високите цени кои ги пла?аат западните муштерии и ниските плати кои ги заработуваат ?угоисточноазиските работници.
Оценува?е
[уреди | уреди извор]Оценува?ето на постмодерните услови може да се смести во четири категории - Оценува?е на постмодерноста од гледна точка на оние кои се против модернизмот и нивните подмладоци, оценува?е од страна на оние кои го поддржуваат модернизмот и кои сметаат дека на постмодерноста и недостасуваат основни одлики од модерниот израз, оценува?е на постмодерноста ко?а бара реформа или промена врз основа на не?зиното разбира?е на постмодернизмот и оние кои веруваат дека постмодерноста е само минлива, а не и напредна фаза на општествена организаци?а.
Цитати
[уреди | уреди извор]- Постмодернизмот – тврди дека не постои вистина, не постои основно правилно или неправилно, нема добро или лошо, ништо зло или блажено, ништо морално или неморално. - ?е?мс Добсон (2003)
- Генераци?а одгледувана со менува?е канали ?а изгубила способноста за логично размислува?е и аналитичко резонира?е.- Чак Колсон
- Може да се каже дека секое доба има сво? постмодернизам, исто како што и секое доба има сопствена форма на извештаченост (всушност, се прашувам, дали постмодерната не е само модерно име за ?извештаченостите“). Верувам дека секое доба има моменти на криза како онаа опишана во второто дело за Безвременски погледи на Ниче, за безопасноста во науката за истори?ата (Историографи?а). Чувство дека минатото не ограничува, гуши, уценува. - Умберто Еко – Претставува?е на постмодернизмот – во придружба на Стефано Росо.
Постмодерна архитектура
[уреди | уреди извор]Постмодерната архитетура била ме?ународен стил чиишто први примери се забележани во 1950 години, но ко? не станал правец сè до доцните 1970 години и продолжил да вли?ае на сегашната архитектура. Воопшто се смета дека постмодерноста е на?авена со вра?а?ето на ?досетливоста, декоративноста и контекстуалноста“ во архитектурата, како одговор на формализмот од ме?ународниот стил на модернизам. Како и во многу културни движе?а, некои од на?нагласените и видливи идеи можат да се забележат во архитектурата. Функционалните и дооформени форми и простори на модернистичкото движе?е се заменети со непогрешливо испревртена естетика, стиловите се спо?уваат, формата е усвоена за свое ужива?е и изникнуваат нови начини на гледа?е на сличните стилови и простори.
Како еден од популарните градежнички постмодерни стилови на архитектура се свитканите покриви, каде што тие се закосени под прав агол од едниот до другиот кра?. Ваквите покриви, кои се сре?аваат ка? пове?ето традиционални домови за едно семе?ство, се пример на модернистичката архитектура. Примери на архитектура ко?а преминува во постмодерна се зградите во Портленд и Орегон на Ма?кл Гре?вс и зградата Сони (ко?а на?прво била AT&T зграда) во ?у?орк на Филип ?онсон, ко?а поза?мува елементи и контексти од минатото и ги преточува бо?ата и симболизмот во архитектурата. Основен пример за инспираци?а на постмодерната архитектура може да се види на филмската лента на Лас Вегас, проучуван од Роберт Вентури и Денис Скот Браун во нивната книга Уче??и од Лас Вегас од 1972, ко?а ?а прославува едноставноста и обичноста на лентата.
Постмодерната архитектура уште е позната како нео - еклектична , во ко?а контекстуалноста и декораци?ата се вра?аат на фасадите, заменува??и ги грубо недекорираните модерни стилови. Ваквиот еклектицизам честопати се комбинира со употребата на не – прави агли и необични површини, кои на?убаво се забележуваат во Државната галери?а на Штутгарт (Новото крило на Државната галери?а Штутгарт) и П?аца де Итали?а од Чарлс Мур. Зградите на Шкотскиот парламент во Единбург исто така имаат постмодерен шарм.
Модернистичките архитекти сметаат дека пост- модерните градби се непристо?ни (тие честопати се поврзувани со трговските центри и вредностите на –новите мо?ници) кои се натрупани со дрнгулии: Постмодерните архитекти ги гледаат модерните простории како празни и без душа. Разликата во мисле?а се сведува на разлика во целите- модернизмот е вкоренет во минималното и вистинско употребува?е на матери?алот како и во отсуството на декорации, додека постмодернизмот ги избегнува строгите правила поставени од раните модернисти и бара изобилство во градежните техники, агли и стилските контексти.
Поврзаност со претходните стилови
[уреди | уреди извор]Новите трендови станаа очигледни во последната четвртина на 20 век, кога дел од архитектите почнаа да го избегнуваат модерниот функционализам за ко? сметаа дека е досаден и за ко? дел од ?авноста сметаше дека не е добредо?ден, па дури и непри?атен. Живописен пример на ово? нов пристап, е вра?а?ето на столбовите и други елементи од пред модерните модели во постмодернизмот, понекогаш прилагодува??и ги класичните грчки и римски примери (при што тие само не ги преработуваат, како што е случа?от во неокласичната архитектура). Во модернизмот, столбовите (како одлика во диза?нот) се заменуваа со други технолошки средства како конзоли или целосно се покриваат со фасади, со ?ид од завеси. Вра?а?ето на столбовите беше пове?е естетска отколку технолошка потреба. Високите градби на модернизмот, во пове?е наврати станаа монолитични, и наместо концептот на збир од различни градбени елементи, се зазедоа за еден ист изглед од зем?ата до врвот, во на?лош случа? користе??и посто?ан ?отпечаток“ (без заостреност, или диза?н како свадбена торта), предложува??и ги дури и градбите со единствена метална конструкци?а ко?а се издигнува од зем?ата, на?често отстранува??и ги хоризонталните видливи елементи, - сето ова на?строго се забележува во зградите на Светскиот трговски центар на Минори ?амасаки. Уште едно вра?а?е, претставува - досетливоста, декораци?ата и контекстуалноста- ко?а се нао?а ка? постарите градби на декоративните фасади на Тера Кота и бронзените или челичните декорации од периодите на Биукс - Уметностите и Арт деко. Ка? постмодерните структури ова честопати се постигнуваше со поставува?е на спротивставени знаци од претходните градбени стилови едни до други, па дури и вметнува?е на стилски контекстуалности во мебелот во голема мера.
Контекстуализмот, како правец во доцниот 20 век, имал вли?ание врз идеологиите на постмодерните движе?а воопшто. Контекстуализмот бил основан врз иде?ата дека сето знае?е е ?чувствително на контекстот“. Ова било доведено до таа мера до ко?а се сметало дека знае?ето не може да се разбере без контекстот да се земе во обзир. Ова ?а инспирирало постмодерната архитектура да биде чувствителна на концептот.
Корените на постмодернизмот
[уреди | уреди извор]Постмодернистичкото движе?е во Америка започнало во 1960–1970 години, се проширило во Европа и светот, и се задржало сè до денес. Целите на постмодернизмот или доцниот модернизам се ?авиле со реакциите против модернизмот; сè со цел да се посочат ограничува?ата на неговиот претходник. Списокот на цели е проширен до степен да ги вклучи спроведените идеи во ?авноста, честопати на смешен и досетлив начин. Честопати, се комуницира со широко цитира?е на архитектонските стилови од минатото и тоа на пове?е стилови одеднаш. При ослободува?ето од модернизмот, се насочуваме кон изработува?е градби кои се чувствителни на контекстот во ко? се изградени.
Постмодернизмот потекнал од забележаниот неуспех на модернистичката архитектура. Неговата опседнатост со функционализмот и економското граде?е значело дека декорациите се минато и дека градбите се спакувани во строг рационален изглед. Постмодернистите сметале дека таквите градби не успеале да ?а задоволат човечката потреба за удобност, како за телото така и за окото. Модернистите не ?а зеле во обзир желбата за убавина. Проблемот се влошил кога ве?е монотоните станбени квартови се претвориле во отпади (сиромашни квартови). Се чини дека, постмодернизмот го решил проблемот со вра?а?е на украсите и декораци?ата за свое око. Формата пове?е не одговарала само на не?зините функционални побарува?а, таа можела да биде сè што архитектот ?е посакал.
Роберт Вентури
[уреди | уреди извор]Роберт Вентури беше предводник на ово? правец. Неговото дело, Сложеноста и противречноста во архитектурата (об?авено во 1966), претставуваше помошно средство на постмодернистичкиот правец во архитектурата и отворено го критикуваше преовладувачкиот Функционален модернизам. Чекор понапред од модернистичкиот функцинализам, е неговата адаптаци?ата на славната изрека на Ма?лс Ван Дер Рое - Помалку е пове?е во Помалку е одве?е? Како и другите постмодернисти, се чини дека то? го врати декорот поради неговата неопходност. Тоа го по?аснува во неговата критика за Модернизмот во делото Сложеноста и противречноста во архитектурата, со зборовите:
Архитектите можат да се раскинат обидува??и се да ги игнорираат (се мисли на украсните и декоративните елементи на градбите) па дури и да се обидат да ги отстранат, но тие секогаш ?е бидат тука. Или пак, ?е бидат присутни уште многу, биде??и архитектите ?а немаат способноста да ги заменат (ниту пак знаат со што би ги замениле).
Роберт Вентури би бил на?жестокиот предводник во изразува?ето бунт против модернистичката архитектура ко?а станува позната како ?постмодерна“. Неговите две дела Сложеноста и противречноста во архитектурата (1966) и Уче??и од Лас Вегас (1972) (иако тие не се вистински претставници на постмодерната архитектура,) успешно ги изразуваат многу од целите вклучени во постмодернизмот. Втората книга ?а пишува заедно со жена му, Денис Скот Браун, и Стивен Изенур.
Уче??и од Лас Вегас укажува на фактот дека, украсните и декоративните елементи ги поврзуваат потребите на разновидноста и комуникаци?ата . Овде Вентури ?а акцентира важноста за една градба да пренесува информации кон ?авноста (за што потребни се не- функционални елементи за градбата). Постмодернизмот е општ порив да се пренесе ваквата информаци?а преку градбите. Притоа ваквата комуникаци?а не треба да се сфати буквално. Вентури со об?аснува?ето оди до таму што дури и комуникаци?ата би можела да се сфати на пове?е начини. Секое гледиште на ово? став е помалку или пове?е вистинито биде??и, делата со таков квалтет имаат многу димензии и значе?а.
Плурализмот во значе?ето е со намера да ?а отслика сличната природа на современото општество. Плурализмот во значе?ето беше нагласен ка? постмодерните архитекти кои се стремеа да создадат разновидност во нивните градби. Во еден од своите есеи Поглед од Камподоглио, Вентури се навра?а на то? ефект во моментот кога кажува:
Кога бев млад, вистински начин да се разграничат одличните архитекти беше преку конзистентноста и оригиналноста на нивната работа. Но тоа пове?е не е случа?. Ако силата на модерните ма?стори лежи во конзистентноста, нашата лежи во разновидноста.
Со неговата разновидност, постмосернизмот поседува чувствителност кон контекстот на градбите и истори?ата, како и кон бара?ата на клиентите. Постмодерните архитекти ги земаа предвид општите побарува?а на урбаните градби и нивната околина за време на диза?нот на градбите. На пример во Ку?ата на плажа во Венеци?а на Франк Гери, соседните ку?и имаат слична светла бо?а. Ваквата чувствителност кон народното е очигледна ка? некои постмодерни градби.
Цели и одлики
[уреди | уреди извор]Целите на постмодернизмот, вклучува??и го и решава?ето на проблемите од Модернизмот, поврзува?ето на значе?ата со пове?езначноста, и чувствителноста кон контекстот на граде?е се изненадувачки обединети за период на градби кои се диза?нирани од архитекти кои не соработуваат еден со друг. Сепак, целите, оставаат простор за различни додава?а како што и може да се забележи по разновидноста на различните градби создадени за време на движе?ето. Одликите на постмодернизмот дозволува неговата цел да биде изразена на пове?е начини. Овие карактерситики ги вклучлуваат употребата на скулптурните форми, декорациите, антропоморфизмот и матери?алите кои го претставуваат trompe l'oeil. Овие физички одлики се комбинираат со концептуалното карактеризира?е на значе?ето. Тие ги вклучуваат карактеризациите во значе?ето вклучува??и го плурализмот, дуплото кодира?е, летечките столбови, високите тавани, ирони?ата и парадоксот кон контекстуализмот. Скулптурните форми, кои не мора да бидат органски, биле направени со многу поголем жар. Ова се забележува во Музе?от Арба?тберг на Ханс Холе?н (1972 – 1982). Зградата е направена од неколку градбени единици, од кои сите се доста различни. Ниедна форма на градба не е нималку слична со грубите облици на Модернизмот. Тие се скулптурни и делумно разиграни. Овие форми не се сведени на целосен минимум, тие се изградени и обликувани за нивна вол?а. Сите овие градби се поклопуваат доста природно, што го зголемува ефектот на ваквите форми.
По многугодишното порекнува?е, декораци?ата се врати на сцена. ``Ку?ата на плажа во Вемеци?а`` на Френк Гери, изградена во 1986 е украсена со мали декоративни детали кои во Модернизмот би се сметале за одвишни и непотребни. Ку?ата на плажа во Венеци?а има куп од кружни труци кои служат на?многу за декораци?а. Трупците кои се на?горе имаат мала улога да ги придржуваат покривачите на прозорците.Сепак. самиот факт дека тие би можеле да се заменат со практично невидлив клинец, го прави нивното претерано присуство само декоративно. Декорот на Зградата за ?авни служби во Портланд на Ма?кл Гре?вс (1980) е уште пове?е истакнат. Двете испакнати триаголни форми се прилично декоративни. Тие се тука само со естестка цел. Постмодернизмот со сво?ата чувствителност кон контекстот на градбите, не ги исклучи?а потребите на лу?ето од зградите. Гробиштата во Брион Вега на Карло Скарпа (1970 –72) го поедноставува ова. Потребите на човекот од гробишта се состои во фактот дека поседуваат свечена природа, сепак тие не смеат да му предизвикаат депреси?а на посетителот. Гробиштата на Скарпа го постигнува свеченото расположение со темносивите бои на ?идовите и уредно издиференцираните форми, при што зелената трева го спречува ова да преовладува.
Понекогаш постмодерните згради го искористуваат ?trompe l'oeil“, создава??и илузи?а на простор и длабочини каде што всушност не посто?ат, како во случа?от на сликарите од римско време. Зградата за ?авни служби на Портланд (1980) има столбови кои се поставени на страната на зградата ко?а до одреден степен изгледа вистински, а сепак не е.
Музе?от на уметности Худ (1981 – 1983) има типично симетрична фасада ко?а преовладувала за тоа време ка? постмодерните згради. Вана Вентури ку?ата на Роберт Вентури (1962 – 64) ?а отсликува целта на постмодернистите за претставува?е на значе?ата и одликите на симболизмот. Според Вентури, фасадата е симболична слика за ку?а, ко?а се навра?а на 18 век. Ова делумно се постигнува преку употребата на симетри?а и лак над влезот.
Можеби на?добар пример за ирони?ата во градбите на постмодернизмот е Piazza d’Italia на Чарлс Мур. То? ги цитира архитектурните елементи на итали?анската ренесанса и римскиот антиквитет. Сепак тоа го прави со сомнеж. Ирони?ата се ?авува кога ?е забележиме дека столбовите се покриени со челик. Исто така парадокслен е начинот на ко? то? ги оценува Итали?анските антиквитети кои се далеку од оригиналните во ?у Орлеанс.
Дуплото кодира?е значи дека градбата носи многу значе?а одеднаш. Ова многу добро е постигнато во Сони зградата во ?у?орк. Зградата е висок облакодер ко? содржи делови од доста модерна технологи?а. Сепак, врвот му пркоси на ова. Горниот дел содржи елементи на класични антиквитети. Ваквото дупло кодира?е е значителна шема на постмодернизмот.
Одликите на постмодернизмот се прилично обединети има??и ги предвид нивните различни по?ави. На? забележливите поме?у нивните одлики се нивните разиграни екстравагантни форми и хумористичното значе?е кое градбите го носат.
Промени во уче?ата на истори?ата на архитектурата
[уреди | уреди извор]Порастот во интересите за истори?ата ко? се ?ави како последица на општиот постмодернистички пресврт имаше знача?но вли?ание врз ахитектурното образование. Часовите по истори?а станаа задолжителни и на нив се инсистираше. Со побарувачката за професори признати во истори?ата на архитектурата, неколку дипломски програми во училиштата по архитектура се ?ави?а за да се издиференцираат од дипломските програми по истори?а на уметноста каде што архитектурните историчари се претходно обучувани. Во САД, МИТ И Корнел беа првите, кои беа отворени во средината на 1970, по кои следуваа Колумби?а, Беркли и Принстон. Поме?у основачите на новите програми по архитектурна истори?а беа Бруно Цеви на Институтот за Истори?а на архитектурата во Венеци?а, Стандфорд Андерсон и Хенри Милон на МИТ, Александар Цонис во Архитектурната асоци?аци?а, Антони Вилдер на Принстон, Манфредо Тафури на Универзитетот во Венеци?а, Кенет Фрамптон на Универзитетот Колумби?а и Вернер Оехслин и Курт Фостер на ЕТХ Цирих.
Отвора?ето на овие програми се случи истовремено со вработува?ето на професионално обучени историчари во училиштата за архитектура во 1970. Маргарет Крафорд (со диплома од УКЛА) на СЦИ-Арк, Елизабет Гросман (диплома на универзитетот Браун) во Школата за диза?н во Род А?ленд, Кристи?ан Ото (диплома од Универзитетот на Колумби?а) во универзитетот Корнел, Ричард Шафе (диплома на Институтот Коуртаулд) во Универзитетот Ро?ер Вили?амс и Хауард Бурнс (М:А. Коле?от Кингс) на Харвард, се само дел од примерите. Потоа се ?ави?а втора генераци?а стипендисти што придонесе до проширува?е на овие напори во насока ко?а сега преминала во теори?а. Тоа се – К:Ма?кл Хеис (стипендист на МИТ) на Харвард, Марк Вигли (стипендист на универзитетот Окланд)на Принстон, Марк ?арзомбек (ст. На МИТ) во Корнел (сега на МИТ), ?енифер Блумер (стипендист на ?ор?и?а Тек) во А?ова и Кетрин Инграхам (стипендист на ?н Хопкинс) сега на Институтот Прат. Питер Ходсон на Универзитетот на Портсмут, Англи?а (Б:А и М:А, Универзитетот на Вир?ини?а, Шарлотсвил и Универзитетот Кембри?) ко? придонел доста во ретставраци?ата на Класичната настава и чиишто главни студенти станаа прваци во нивните области.
Постмодерна уметност
[уреди | уреди извор]Терминот постмодерна уметност означува уметничко движе?е кое е контрадикторно на некои гледишта на модернизмот или произлегло како негов резултат. Воопшто движе?ата како Интермедиуми, Инсталациона уметност,Концептуална уметност и Мултимеди?а делумно вклучува??и го и видеото се опишани како постмодерни. Правците кои се поврани со употребата на поимот постмодерна во уметноста вклучуваат бриколаж, употреба на зборовите како централен уметнички елемент, колаж, поедноставува?е, прилагодува?е, отсликува?е на потрошувачите или популарна култура и Изведбена уметност.
Употреба на поимот
[уреди | уреди извор]Водечки поим за уметноста произлезен уште од 1950-тите е современа уметност. Не целата уметност е означена како постмодерна, а поширокиот поим ги вклулува како уметниците кои продолжуваат да творат во модернистичките и доцните модернистички традиции, како и уметниците кои го одбиваа постмодеризмот од други причини.Артур Данто смета дека ,современ, е поопширен термин и дека постмодернистичките об?екти претставуваат подгрупа на современото движе?е.Дел од постмодерните уметници направиле пробив од идеите на модерната уметност и не постои согласност за тоа што е – доцно модерен - а што постмодерен. Одбиените идеи од страна на модерните естетичари се обновени. Во сликарството постмодернистите ?а обнови?а претставата.Традиционалните техники и теми се вра?аат во уметноста. Дури се смета дека добар дел од она што денес се нарекува постмодерно, доцниот авангардизам, сè уште треба да се сврсти во модерната уметност.
Истоверемено опишува??и одредени правци на современата уметност, постмодерната уметност исто така се употребува да ?а означи фазата на модерната уметност. Ваквиот став е усвоен како од бранителите на модернизмот како што е Клемент Гринберг, така и од Радикалните противници на модернизмот како што е Феликс Гуатари ко? модернизмот го нарекува последен здив. Нео- конзервативниот, Хилтон Крамер ?а опишува постмодерната како ра?а?е на модернизмот на кра?от од неговата душа.
Многу критичари тврдат дека постмодерната уметност произлегува од модерната уметност. Предложените датуми за промена од модерната во постмодерна ги вклучуваат 1914 во Европа, и 1962 или 1968 во Америка. ?е?мс Елкинс, коментира??и ги дискусиите за точниот датум на транзици?ата од модернизам во постмодернизам, то? истите ги споредува со дискуси?ата во 1960 за точниот подем на Маниризмот и за тоа дали треба да почне веднаш по периодот на вишата ренесанса или подоцна во то? век. То? забележува дека ваквите расправи се случуваат секогаш и за сите уметнички движе?а и периоди, што не ги прави помалку важни.Заклучува?ето на периодот на постмодерната уметност датира на кра?от од 1980 тите, кога зборот постмодернизам губи многу од сво?ата критична звучност и уметноста се свртува кон вли?анието од глобализаци?ата и новите медиуми.
Американскиот марксистички филозоф Фридрик ?е?мсон смета дека животните услови и производството ?е се отсликаат во сета активност вклучува??и го и создава?ето на уметноста.
Жан Бодри?ар има знача?но вли?ание врз уметноста инспирирана од постмодерната и ги акцентира можностите за нови форми на креативност. Уметникот Питер Хе?ли ги опишува неговите светли бои како хиперреализаци?а на вистинската бо?а и го признава Жан Бодри?ар како инспираци?а. Самиот Жан Бодри?ар, уште од 1984, прилично се држеше до неговите погледи дека современата и особено постмодерната уметност се инфериорни наспрема модерната уметност во периодот по Втората светска во?на, додека Жан-Франсоа Лиотар ги ценел современите слики и ги означувал како еволуци?а на модерната уметност. Доста женски уметници од 20 век се поврзуваат со постмодерната уметност биде??и добар дел од теоретското сврстува?е на нивната работа произлегува од француската психоанализа и феминистичката теори?а ко?а строго се поврзува со постмодерната филозофи?а.
Како за сите употреби на поимот постмодернизам посто?ат критики и за оваа негова примена. На пример Кирк Варнедоу , тврди дека не постои такво нешто како постмодернизам и дека можностите на модернизмот сè уште не се исцрпени. Иако употребата на поимот како недостаток во означува?ето на одредени - Пост-воени школи, кои вметнуваат прилично специфичен матери?ал и општи техники стана вообичаен уште од средината на 1980, теориските означува?а на Постмодернизмот како епохални или епистемични дефиниции сè уште се контраверзни.
Дефинира?е на постмодерната уметност
[уреди | уреди извор]Постмодернизмот ги опишува движе?ата кои потекнуваат од и реагираат против или се спротивставуваат правците на модернизмот. Специфичните правци кои воопшто се забележани се формална чистота, средна специфичност, уметност за уметноста, автентичноста, универзалноста, оригиналноста и револуционерните или реакционерните правци т.е авангардата. Сепак, парадоксот е можеби на?важната модернистичка иде?а против ко?а реагира постмодернизмот. Парадоксот беше на?важен за модернистичката иници?атива, претставен од страна на Мане. Неколкуте прекршува?а на претставителната уметност од страна на Мане, доведе до истакнува?е на претпоставената заедничка ексклузивност на реалноста и репрезентаци?ата, диза?нот и репрезентаци?ата, апстракци?ата и реалноста, итн. Употребата на парадоксот на големо ги инспирирало сите, од Мане до концептуалистите.
Статусот ?авангарда“ е особено контраверзен. Многу институции сметаат дека, да се биде визионер, напреден, контраверзен и прогресивен се клучните елементи на миси?ата на уметноста на сегашноста, и затоа постмодерната уметност е контрадикторна на вредноста на уметноста на нашето време. Постмодернизмот го одбива напредокот или подобрува?ето на уметноста, при што има за цел да го препороди митот за авангардата. Розалин Краус била една од важните об?авувачи дека авангардизмот е готов и дека новата уметничка ера е постлиберална и постпрогресивна. Гризелда Полок ?а проучувала и ? се спротивставила на авангардата и модерната уметност во серии на вли?ателни книги, каде што истовремено ?а разгледувала модерната уметност со редефинира?ето на постмодерната уметност.
Една од одликите на постмодерната уметност е не?зиното меша?е на високата и ниската култура преку употребата на индустриските матери?али и прикажува?ето на поп-културата. Употребата на ниските форми на уметноста биле дел од модернистичкиот експеримет ко? е документиран од страна на Кирк Варнедоу и претставата ?Високи и ниски“ на Адам Гопник. Популарната култура и модерната уметнот во Музе?от на Модерна уметност во ?у?орк, изложба ко?а беше универзално одбивана во времето кога единствен случа? ко? би можел да ги донесе Даглас Кримп и Хилтон Крамер заедно во хор од потсмев. Фредерик ?е?мсон смета дека постмодерните дела се откажуваат од секаков обид за спонтаност и директност во изразот, праве??и место за пастишот и неистра?носта. Како спротивност на оваа дефиници?а Чарлс Харисон и Пол Вуд се залагаат за тоа дека делото и неистра?носта се фатални за модерната уметност и успешно се употребени од модерните уметници како Мане и Пикасо.
Во една дефиници?а се смета дека постмодернизмот се противи на грандиозните наративи на модернизмот за уметничка насока, брише??и ги границите поме?у високите и ниските форми уметност и попрекува??и ги формалностите на жанрот со претопува?е, колаж и фрагментаци?а. Постмодернизмот смета дека сите ставови се нестабилни и неискрени и притоа ирони?ата, пароди?ата и хуморот се единствените области кои не можат да бидат подложени на кртитика или исправка. Од останатите дефинирани составни делови се споменуваат плурализмот и разновидноста.
Гласници на авангардата
[уреди | уреди извор]По Првата светска во?на, а особено како не?зин резултат , се по?ави?а радикални движе?а и трендови кои се сметаа за вли?ателни и како потенци?ални гласници на постмодернизмот. Со претставува?ето на употребата на индустриските артефакти во уметноста и техники како што се колаж, авангардните движе?а како Кубизот, Дада и Надреализмот ?а ставаа во праша?е природата и вредноста на уметноста. Овие движе?а беа под вли?ание од страна на новите уметнички форми како што е киното и порастот на репродукци?ата како средства за создава?е уметнички Дела. По?довната точка за дефинира?ето на модернизмот , есе?от на Клемент Гринберг ?Авангардата и кичот“ ко? на?прво беше об?авен во написот Партизан од 1939 година, ?а брани авангардата во лицето на популарната култура. Подоцна, Петер Бургер ?е ги разграничи историската авангарда и модернизмот, а критичарите како Краус, Хисен, Даглас Кримп,следбеници на Бургер, ?а означи?а историската авангарда како премин кон постмодернизмот. Краус, на пример, ?а опишува употребата на колаж на Пабло Пикасо како авангардна практика од ко?а се очекува во постмодерната уметност со акцент на ?азикот на штета на автобиографи?ата. Друга гледна точка е дека авангардата и модернизмот употребуваат слични техники додека постмодернизмот ги одрекува и двете. Дада
Во раниот 20 век Марсел Дишан изложи писоар како скулптура. Неговата цел беше да ги натера лу?ето писоарот да го доживуваат како уметничко дело , биде??и, како што и самиот из?авил, тоа всушност и беше. Неговото дело го нарече Готови производи. Фонтаната беше писоар потпишан под псевдонимот Р. Мат ко? го шокираше уметничкиот свет во 1917. Ова и други дела на Дишан воопшто се обележани како Дада. Дишан се сметаше за претходник на концептуалната уметност. За некои е дискутабилно дали Дишан, чи?ашто добро позната опседнатост со парадоксот, може да се нарече постмодернист само врз основа на тоа дека ги избегнува специфичните средства, биде??и парадоксот не е медио-специфичен, иако на?првин произлегува од сликите на Мане.
Дадаизмот може да се сфати како дел од склоноста на модернизмот да ги предизвикува усвоените стилови и форми, заедно со надреализмот, Футуризмот и Апстрактниот Експресионизам. Од хронолошка гледна точка Дада цврсто се држи до модернизмот, иако дел од критичарите тврдат дека про?авува постмодернизам, додека други како Ихаб Хасан и Стивен Конор, сметаат дека е можна пресвртна точка поме?у модернизмот и постмодернизмот. На пример според Мек Евили, постмодернизмот започнува со сфа?а?ето дека нико? пове?е не верува во митот на напредокот и дека Дишан тоа го претчувствува во 1914 година кога го менува сво?от постмодернистички став во постмодернистички, напушта??и ги етсетското ужива?е, трансцендентната амбици?а и насилните демонстрации на формаланата спретност во служба на естетската рамнодушност, признава?е на обичниот свет и нао?а?е на предмет или на готов производ.
Радикални движе?а во модерната уметност
[уреди | уреди извор]Општо земено поп-артот и минимализмот започнаа како модернистички движе?а. Парадигматски пресврт и филозофско разграничува?е поме?у формализмот и антиформализмот во раните 1970 доведоа до перцепира?е на овие движе?а како претходници на преминувачката постмодерна уметност. Други модерни движе?а кои се покажаа како вли?ателни за постмодерната уметност се концептуалната уметност и употребата на техники како што се собира?е, монтажа, бриколаж и соодветсвува?е.
?ексон Полок и апстрактниот експресионизам
[уреди | уреди извор]За време на доцните 1940 и раните 1950, радикалниот пристап кон слика?ето на Полок ги револуционизираше основите на целата современа уметност ко?а следуваше по него. До одреден степен, Полок сметаше дека патот кон реализира?ето на едно уметничко дело е важен колку и самото уметничко дело. Исто како што иновативните изуми во слика?ето и скуптурата на Пабло Пикасо при кра?от на векот преку кубизмот и изградената скулптура, така Полок го преосмислува начинот на ко? уметноста се изведува во точката на средината на векот. Оттргнува?ето на Полок од држачот на платна и конвенционалноста претставуваше ослободувачки сигнал за неговите современи колеги уметници и на сите кои следуваа по него. Уметниците вети?а дека творе?ето на ?ексон Полок – слика?е на подот, на непротегнато грубо платно, од сите четири страни, со помош на сликарски матери?али, индиустриски матери?али, со ликови, без ликови, фрла?е на линеарни пластови бо?а, капе?е, црта?е, валка?е, четка?е, значително го искачи создава?ето уметност над ко?а било поставена граница.
Апстрактниот експресионизам воопшто ги шири и развива дефинициите и можностите кои им се достапни на уметниците за создава?е на нови уметнички дела.
Во смисла на иновациите на ?ексон Полок, Вили?ам де Кониг, Франц Кла?не, Марк Ротко, Филип Гастон, Ханс Хофман, Клифорд Стрил, Барнет ?уман, Ад Ра?нхард и други ширум ги отвори?а портите кон разновидноста и опсегот на сите уметности кои следуваа по нив.
Постапстрактен експресионизам
[уреди | уреди извор]За време на 1950 и 1960 тите во склоп на апстрактното сликарство се по?ави?а неколку нови правци како сликарството слично на кубизмот со силни бои и други форми на геометриска апстракци?а како делото на Френк Стела, како реакци?а против суб?ективизмот на апстрактниот експресионизам но , то? започна да се ?авува во сликарските студи?а и во радикалните авангардни кругови.
Клемент Гринберг стана гласот на Пост – сликарската апстракци?а поставува??и вли?ателна изложба на нови слики кои поминаа низ неколку уметнички музеи низ САД во 1964.
Теренското сликарство со бои, сликарство со остри бои и агли и лирската апстракци?а се по?авиле како радикални нови правци.
До доцнте 1960-ти години, постминимализмот, процес-уметноста и арте повера како револуцинерни концепти се по?авиле како движе?а кои ги вбро?увале сликарството и скулптурата преку лирската апстракци?а и постминималистичките движе?а во раната концептуална уметност.
Процесуалната уметност инспирирана од Полок им овозожи на уметниците да експериментираат со и да ?а искористат разновидната енциклопеди?а од стилови, содржини, матери?али, поставува?а, чувство за време и пластичен и вистински простор.
Ненси Гре?вс, Роналд Де?вис, Хауард Хо?кин, Лери Понс, ?енис Кунелис, Бра?с Марден, Брус Науман, Ричард Татл, Алан Сарет, Волтер Дерби Банард, Линда Бенглис, Ден Кристенсен, Лери Зокс, Рони Лендфилд, Ева Хесе, Кит Сониер, Рилард Сера, Сем ?или?ам, Марио Мерц, Питер Регинато беа дел од помладите уметници кои се по?ави?а за време на периодот на доцниот модернизам ко? го изроди врвот на уметноста во доцните 1960-ти.
Изведбена уметност и случува?а
[уреди | уреди извор]За време на 1950 и 1960 тите уметниците со широк спектар на интереси започнаа да ги поместуваат границите на Современата уметност. Ивес Кла?н во Франци?а и Кароли Шниман, ?а?ои Кусама, Шарлот Морман и ?око Оно од ?у?орк, беа пионерите на уметничките дела врз основа на изведбата.
Групите како Живиот Театар со ?ули?ан Бек и ?удит Малина соработуваа со ва?ари и сликари создава??и амбиент, радикално менува??и ?а врската поме?у публиката и изведувачот што особено се чувствува во нивното дело Ра? – сега.
Танц-театарот на ?адсон сместен во Мемори?алната црква на ?адсон, ?у?орк, со танчерите, особено Ивон Ра?нер, Триша Браун, Иле?н Самерс, Сали Грос, Симон Форти, Дебора Хеи, Лусинда Ча?лдс, Стив Пакстон и други соработуваа со уметниците Роберт Морис, Роберт Витман, ?он Ке??, Роберт Раушенберг и инженерите како Били Клувер.
Овие изведби честопати беа создавани за да бидат сликата на нова уметничка форма, комбинира??и ги скулптурата, танцот и музиката или звукот, честопати со учество на публиката.
Делата се одликуваа со повратните филозофии на минимализмот и спонтаната импровизаци?а и изразот на Апстракниот експресионизам. Во текот на истиот период, доцните 1950 и средината на 1960-тите години, различни уметници на авангардата ги создадоа случува?ата.
?Случува?ата“ биле мистериозни и честопати спонтани и непланирани собири на уметници и нивните при?атели и роднини на различни определени локации . Честопати вметнуваа апсурдни изведби, физички вежби, костуми, спонтана голоти?а и различни произволни и прилично неповрзани точки. Алан Капров, ?ле?с Олденбург, ?им Да?н, Ред Грумс и Роберт Витман, ме?у другите, биле значителни создавачи на случува?ата.
Монтажна уметност Во врска со по?авата на апстрактниот експресионизам била по?авата на комбинира?е на рачно изработени предмети со сликарски матери?али, оттргнува??и се од претходните случаи на слика?е и скулптура. Ово? тренд во уметноста е претставен со делото на Роберт Раушенберг, чиишто комбинации- во 1950 тите беа претходници на Поп артот и Инсталационата уметност и праве??и го собира?ето на големи физички предмети корисно, вклучува??и- плишени мечи?а, птици и комерци?ална фотографи?а.
Лео Шта?нберг го користи терминот постмодернизам во 1969 за да го опише делото на Раушенберг – рамна подлога- чиста, слика ко?а содржи широк спектар на културолошки слики и артефакти кои не биле компатибилни во полето на сликарството на пред модернистичките и модернистичките слики. Крег Овенс оди уште подалеку идентификува??и ?а знача?носта на делата на Раушенберг не како претсава за – според Шта?нберг- преминува?ето од природата кон културататуку како прикажува?е на невозможноста за прифа?а?е на нивната спротивност.
Стивен Бест и Даглас Келнер ги вбро?уваат Раушенберг и ?аспер ?онс како дел од пречекорувачката фаза, под вли?ание на Марсел Дунамп, поме?у модернизмот и постмодернизмот.
И два?цата користат слики од обични об?екти, или себеси се поставуваат како об?екти, во нивните дела, при што ?а задржуваат апстракци?ата и слкарските гестови на високиот модернизам.
Анселм Кифер исто така ги користи елементите на прибира?е во неговите дела а во една прилика го вклучи клунот на рибарски брод во слика.
Поп-арт Поимот поп-арт бил употребен од Лоренс Алове? за да ги опише сликите кои го величеле потрошувачкиот период во ерата по Втората светска во?на. Ова движе?е го одбивало апстрактниот експресионизам и се концентрирало на толкува?ето и психолошката внатрешност во служба на уметноста ко?а ?а опишувала, а честопати и славела матери?алистичката потрошувачка култура, рекламира?ето и иконографи?ата на периодот на масовното производство. Како знача?ни примери на ова движе?е се споменуваат раните дела на Де?вид Хокни и делата на Ричард Хамилтон, ?он МекХе?л и Едвардо Паолоци. Додека подоцните американски примери го вклучуваат цутот на кариерите на Енди Ворхол и Ро? Лихтеншта?н и неговото применува?е на Бендаи точките, техника ко?а се применува во трговското преработува?е. Има ?асна поврзаност поме?у радикалните дела на Дишан, бунтовниот дадаист, со смисла за хумор, и поп-артистите како Клеис Олденбург, Енди Ворхол, Ро? Лихтеншта?н и други.
Томас Мек Евили, сложува??и се со Де?в Хикеи, вели дека постмодернизмот во визуелната уметност започнала со првата изложба на поп-арт во 1962 година, `иако потребни биле уште дваесет години за постмодернизмот да стане доминантен став во визуелната уметност.`Фридрик ?е?мсон исто така смета дека поп-артот е постмодерен.
Еден факт дека поп-артот се вбро?ува во постмодерната е дека то? го руши она што Андреас Х?усен го нарекува ?големата поделба“ поме?у високата уметност и популарната култура.
Постмодернизмот произлегува од генерациското одбива?е на одделните точки на високиот модернизам.`
Флуксус
[уреди | уреди извор]Флускусот беше об?авен и слабо организиран во 1962 од страна на ?ор? Макинас (1931 – 78), американски уметник роден во Литвани?а. Флуксус ги должи своите почетоци на часовите на ?он Ке?? по Експериментална композици?а во Новото училиште за соци?ално истражува?е во ?у?орк. Многу од неговите ученици биле уметници кои работеле со друи средства со мало или без никакво познава?е во музиката. Во студентите на Ке?? се вбро?увале основачите на Флуксус – ?ексон Мек Лоу, Ал Хансен, ?ор? Брехт и Дик Хигинс. Флуксус барал естетика на направи сам и ?а ценел едноставноста над сложеноста. Како и Дада пред него, Флуксус вклучувал цврст тек на антикомерци?ализмот и антиуметничката разумност, омаловажува??и го уметничкиот свет предводен од конвенционалниот пазар, во служба на креативно творе?е со уметноста во центар. Уметниците на Флуксус претпочитале да работат со какви било матери?али кои им биле на дофат и сами ги создавале делата или соработувале во создавачкиот процес со нивните колеги.
Флуксус може да се смета за дел од првата фаза на постмодернизмот, заедно со Раушенберг, ?онс, Ворхол и Сичуе?шонистс Интернешенл.
Андреас Хусеин го критикува обидот да го прогласи Флускус за постмодернизмот како или главниот код на постмодернизмот или кра?но непретсавително уметничко движе?е, како што е постмодрнистичката возвишеност.
Наместо тоа то? го перцепира Флуксуот како голем неодадистички феномен во авангардната традици?а. Не претставуваше голем напредок во развитокот на уметничките стратегии иако не изразуваше бунтовност против администрираната култура од 1950 тите во ко?а скромниот дома?ински модернизам служеше како идеолошки столб на Студената во?на.
Минимализам
[уреди | уреди извор]Во раните 1960-ти години, минимализмот се по?авил како апстрактно движе?е во уметноста (со корени во геометриската апстракци?а преку Малевич, Баухаусот и Мондри?ан) ко? ?а одбивал иде?ата за поврзано и суб?ективно слика?е, сложеноста на апстрактните експресионистички површини и емоционалниот временски дух и полемики присутни во областа на делотворното слика?е.
Минимализмот тврди дека екстремната едноставност може да ?а долови целата возвишена претстава потребна во уметноста.
Поврзан со сликарите како Френк Стела, минимализмот во слика?ето како противник на другите области`е модернистичко движе?е и во зависност од контекстот може да се сфати како гласник на постмодерното движе?е.
Хал Фостер во сво?от есе? ?азолот на минимализмот, ги проучува границите до кои Доналд ?ад и Роберт Морис заедно го признаваат и пречекоруваат модернизмот на Гринберг во нивните об?авени дефиниции на минимализмот.
То? тврди дека минимализмот не е мртва точка на модернизмот, туку парадигматски пресврт кон постмодерните трендови кои се практикуваат до ден денес.
Постминимализам
[уреди | уреди извор]Поимот постминимализам е искован од страна на Роберт Пинкус Витен во 1977 година за да ?а опише уметноста ко?а произлегува од минимализмот, ко?а имала содржина и контекстуални преклопува?а кои минимализмот ги одбивал. Неговата употреба на терминот го покриваше периодот од 1966 до 1976 година и се отсликуваше во делата на Ева Хесе, Кит Сониер, Ричард Сера и новите дела на поранешните минималисти Роберт Смитсон, Роберт Морис, Сок Ле Вит и Бери Ле Ва и други. Процес арт и уметноста против формата се други термини кои го опишуваат оваа творештво утврдено според просторот ко? го зазема и процесот според ко? се гради.
Росалинда Краус смета дека до 1968 уметниците како Морис, Ле Вит, Смитсон и Сера, влегуваат во ситуаци?а чиишто логични услови не можат пове?е да се опишат како модернизам.
Распростанува?ето на категори?ата скулптура сè до вклучува?ето на зем?ената уметност и архитектурата, го донесоа пресвртот во постмодернизам. Минималистите како Доналд Цад, Ден Флавин, Карл Андре, Агнес Мартин, ?он Мек Кракен и други продолжи?а да прозиведуваат нивни доцно модерни слики и скулптури во остатокот на нивните кариери.
Движе?а во постмодерната уметност
[уреди | уреди извор]Неокласицизам
[уреди | уреди извор]?асната граница поме?у она што ?а дефинира модерната уметност, со не?зиното посто?ано преосмислува?е, и вра?а?ето кон класичните слики и скулптури се централното движе?е на постмодернизмот. Главен поме?у предложените на ово? аспект на постмодернизмот е Арт Обновувачкиот Центар ко? претставува цврсто побива?е на сета уметност ко?а се смета за модерна. Ова движе?е честопати се смета за класичен реализам.
Концептуална уметност
[уреди | уреди извор]Концептуалната уметност понекогаш се смета за постмодерна биде??и изразено е вклучена во деконструкци?ата на она што го прави уметничкото дело уметност. Концептуалната уметност биде??и честопати е диза?нирана да им се спротивстави или да ги нападне мисле?ата на лу?ето спред кои таа е зачинета со делумна контравезрност.
Претходниците на концептуалната уметност ги вклучуваат делата на Дишан, ?он Ке??,` 4.33.` што е четири минути и триесет и три секунди на тишина и Избришан Де Кониг Цртеж на Раушенберг. Многу концептуални дела го заземаат ставот дека уметноста ?а создаваат наб?удувачите , наб?удува??и го уметничко дело како уметност , не од суштинскиот квалитет на самото дело. Притоа, биде??и Фонтана беше изложена, таа доби статус на скулптура.
Инсталациона уметност
[уреди | уреди извор]Важна група на движе?а во уметноста кои последователно се опишувани како постмодерни, ?а вклулуваат и инсталационата уметност и созадав?ето на артефакти кои се концептуални по природа. Пример за тоа се знаците на ?ени Холцер кои ги користат алатките на уметноста за да пренесат специфични пораки како на пример Заштити Ме Од Она Што Го Сакам. Инсталационата уметност е знача?на во утврдува?ето на просоторите избрани како музеи за современа уметност со цел да се обезбеди простор за чува?е на големите дела составени од пострани колажи или произведени и изна?дени предмети. Ваквте инсталации и колажи честопати се осветлени со делови кои се движат и светла. Тие честопати се диза?нирани за да дадат ефект на одредена средина како што се ` Железната завеса, ?идот од 240 бури?а со малсо, Блокира?ето на Ру Висконти, Париз- ?уни 1962, на Кристо и Жан Клод, кои беа поетски одговор на Берлинскиот ?ид изграден во 1961 година.
Лоубрау уметност
[уреди | уреди извор]Лоубрау е широко распространета уметност на демократското движе?е кое потекнува од андерграунд светот на стрипот, панк музиката, жешката улична култура и други суб култури во Калифорни?а. Уште е позната како поп-надреализам. Лоубрау повлекува централна тема во постмодернизмот во ко?а разликата поме?у - високото и ниското пове?е не се признава.
Изведбена уметност
[уреди | уреди извор]Интермеди?а и мултимеди?а
[уреди | уреди извор]Друг тренд во уметноста ко? се поврзува со поимот постмодерна е збирот на пове?е различни медиуми. Интермеди?а е поим искован од Дик Хигинс кои ги вклучува новите форми на уметноста по примерите на Флуксус, Конкретната поези?а, Прона?дените предмети, Изведбена уметност и Комп?утерска уметност. Хигинс е издавачот на Печат за нешто друго, Конкретен поет, оженет за уметничката Алисон Ноулс и обожавател на Марсел Дунамп, Ихаб Хасан , во неговиот список на одлики на постмодерната ги вклучува Интермеди?ата, мешавина од форми, хаосот од области.
Една од на?честите форми на – мулти меди?алната уметност- е употребата на видео лента и СРТ монитори, кои се нарекуваат Видео Арт. Додека тери?ата за комбинира?е на пове?е уметности во една е доста застарена, и периодично се обновува, постмодерното претставува?е честопати се комбинира со изведбената уметност, каде што драматичниот под текст е отстранет , и она што останува е специфичната об?ава на уметниците во врска со концептуалната об?ава на нивното дело.
Концептот на Хигинс за Интермеди?ата се поврзува со растот на мултимеди?алната дигитална примена како виртуелна реалност, дигитална уметност и комп?утерска уметност.
Применета уметност и неоконцептуална уметност
[уреди | уреди извор]Во неговиот есе? од 1980 година, Алегоричен импулс кон теори?ата на постмодернизмот, Крег Овенс го об?аснува повторното по?авува?е на алегоричниот импулс како одлика на постмодерната уметност. Ваквиот импулс може да се види во применетата уметност на уметниците како Шери Левин и Роберт Лонго биде??и алегоричниот лик е применет лик. Применетата уметност го руши угледот на модернистичките обиди на уметничката гени?алност и оригиналност и е по двосмслена и контрадикторна отколку модерната уметност, истовремено вклучува??и ги и руше??и ги идеологиите – кои се и критични и сложени.
Неоекспресионизам и сликарство
[уреди | уреди извор]Вра?а?ето на традиционалните форми на уметноста – скулптурата и сликарството во доцните 1970 и раните 1980-ти години се гледа во делата на неоекспресионистичките уметници како ?ор? Базилетс и ?ули?ан Шнабел се опишани како постмодерни тенденции, и како едни од првите движе?а кои се по?авуваат во постмодерниот период.
Неговите цврсти врски со пазарот на комерци?алната уметност покренуваат праша?а, како за статусот на постмодерното движе?е така и за дефинира?ето за самиот постмодернизам.
Хал Фостер тврди дека неоекспресионизмот се поврзува со конзервативните политики на периодот на Реган – Буш во САД.
Феликс Гватари не ги одобрува – доцните промовирачки операции кои го префрлаат нео експресионизмот во Германи?а- (како пример на – лудост ко?а се одржува во живот само со помош на ?авните средства) ко? за него е премногу лесен начин за – демонстрира?е дека постмодернизмот не е ништо пове?е туку последен здив на модернизмот.-
Овие критики за нео експресионизмот откриваат дека парите и ?авните односи навистина ?а осигуруваат веродосто?носта на светот на современата уметност во Америка во истиот период во ко? концептуалните уметнци како и случаите на женски уметници и феминистички теоретичари како Гризелда Полок. постепено ?а преоценуваа модерната уметност.
Бра?ан Масуми тврди дека Делез и Гватари ги прошируваат хоризонтите за нови дефиниии за убавината на постмодерната уметност. За Жан-Франсоа Лиотар, слика?ето на уметниците како Валерио Адами, Даниел Бурен, Марсел Дунамп, Браха Етингер и Барнет ?уман по сликарството од авангардата на Пол Сезан и Васили? Кандински било моторот за нови идеи за возвишеноста на современата уметност.
Институционална критика
[уреди | уреди извор]Критиките на институциите на уметноста (особено музеите и галериите) се дадени во делата на Марсел Бродхаерс, Даниел Бурен и Ханс Хааке.
Основа
[уреди | уреди извор]Знача?ни вли?ани?а
[уреди | уреди извор]Постмодернистичките писатели честопати ги посочуваат раните романи и збирки приказни како инспираци?а за нивните експерименти со расказ и структура/ Ме?у другите тука спа?аат Дон Кихот, 1001 Но? во Араби?а, Декамерон и Кандид. Романот од 1759 на Лоренс Стерн на англиски ?азик – Животот и мисле?ата за Тристам Шанди, ?ентлен, со своите строги акцентира?а на пардоди?ата во експерименти во раскажува?ето, честопати се забележуваат како рани вли?ани?а на постмодернизмот. Постое?а мноу примери од 19 век за напа?а?ето на концептите на Расветлува?ето, пароди?ата и разиграноста во литературата, вклучува??и ?а сатирата на Лорд Ба?рон, особено Дон Жуан, Сартор Резартус на Томас Карлил, грубите пародии Убу на Алфред ?ери и неговата измислица Патафизика, игривите експерименти со значе?ето на Левис Карол, делата на Исидора Дукасе, Артур Римбауд, Оскар Ва?лд. Драмите од доцниот 19 и раниот 20 век, чи?ашто намера и де?ство ?е послужат како вли?ание на постмодернизмот и ?е ги вклучи Шведските драматичари Август Стринберг, Итали?анскиот автор Лу??и Пирандело и германскиот драматург и теоретичар Бертолт Брехт. Во 1910 тите уметниците кои се врзуваа за Дадаизмот, ?а величеа случа?носта, пароди?ата, игривоста и ?а напа?аа главната улога на уметникот. Тристан Цара во – Како се прави дадаистичка поема- вели дека за да создадеш дадаистичка поема ставаш зборови по случаен избор во шапка и ги извлекуваш еден по еден. Друг начин на ко? Дадаизмот имаше вл?ание на постмодерната литература беше разво?от на колажот, особено колажите кои се служеа со елементи од рекламите или илустрации од славните романи (колажите на Макс Ернст на пример). Уметниците кои се поврзуваа со Надреализмот, кои се развиле од Дадаизмот, продолжи?а да експериментираат со случа?носта и пароди?ата истовремено славе??и го текот на несвесното. Андре Бретон, основачот на Надреализмот, тврди дека автоматизмот и описот на соништата треба да игра поголема улога во создава?ето на литературата. То? со помош на автоматизмот ?а создаде неговиот роман ``Над?а`` и употреби фотографии за да го замени описот како пароди?а на пре - описните романи кои честопати ги критикуваше. Експериментите на надреалистот Рене Магрите со значе?ето се употребени како примери од страна на Жак Дерида и Мишел Фуко. Фуко ги користи и примерите на Хорхе Луис Борхес, важно директно вли?ание на многу постмодерни автори на фантастика.
То? понекогаш се смета за постмодернист, иако започна со пишува?е во 1920-тите. Вли?анието на неговите експерименти со метафикци?ата и магичниот реализам не беа целосно сватени во Англо американскиот свет сè до постмодерниот период.
Споредби со модернистичката литература
[уреди | уреди извор]И модерната и постмодерната литература претставуваат ослободува?е од реализмот на 19 век. При граде?ето на ликовите, како модерната така и постмодерната литература го истражува суб?ективизмот, преминува??и од надворешна реалност за да ги испита внатрешните состо?би на свеста , во многу случаи повикува??и се на модеристичките примери во стиловите потоци на свеста на Вир?ини?а Вулф и ?е?мс ?о?с, или истражувачките поеми како Отпадната зем?а на Т.С. Елиот. Според тоа модерната и постмодерната литертура ги истражуваат поединостите во расказот и граде?ето на карактери. Отпадната зем?а честопати се смета за средство за разграничува?е на модерната од постмодерната литература. Поемата е расцепкана и содржи измешаност како и поголемиот дел од постмодерната литература но обара?ачот во Отпадна зем?а вели - овие делови ги имам закотвено спроти моите ископини- .Модернистичката литература расцепкува?ето и кра?ната суб?ективност ги доживува како егзистенци?ална криза, или фро?довски внатрешен конфликт, проблем ко? мора да се реши, а уметникот е назначен како оно? ко? ?е го реши. Сепак постмодернистите честопати покажуваат дека ваквиот хаос е непремостлив , уметникот импотентен и едиснтвениот начин да се делува против оваа штета е да е се игра со хаосот. Игривоста е претставена во многу модернистички дела (?Буде?ето на Финеган“ на ?о?с или ?Орландо“ на Вир?ини?а Вулф на пример) и тие можат да изгледаат доста блиски со постмодерните дела но, постмодернистичката игривост се централни и суштински достигнува?а на редот кои се далеку веро?атни.
Премин во постмодернизмот
[уреди | уреди извор]Како и во ситлските периоди, не посто?ат дефинитивни датуми за подемот и падот на постмодернизтичкото прославува?е. 1914 година, годината во ко?а ирскиот романописец ?е?мс ?о?с и англиската писателка Вир?ини?а Вулф починаа, понекогаш се зема за груба граница за почетокот на постмодернизмот.
Претставката ?пост“ сепак не мора да алудира на нов период. Наместо тоа, исто така може да посочува реакци?а против модернизмот во буде?ето на Втората светска во?на (со не?зиното нарушува?е на човековите права, што се потврди на Женевската конвенци?а, преку атомското бомбардира?е на Хирошима и Нагасаки, холокаустот, бомбардира?ето во Дрезден, огненото бомбардира?е на Токио и ?апонско–американското притвора?е: може да означува и реакци?а на знача?ните пост воени настани. Почетоците на Студената во?на, движе?ата за човекови права во САД, постколони?ализмот (Постколони?алната литература) и по?авата на личните сметачи (Са?берпанк и Хипертекст фантастиката). Според некои, почетокот на постмодерната литература може да се одбележи со знача?ните оба?вува?а на литературни настани. На пример, некои ги означуваат почетоците на постмодернизмот со првата изведба на Чека??и го Годо во 1953, првото об?авува?е на Лелек во 1956 или на Гол ручек во 1959 година. Според други почетокот е обележан од моментите на критичната теори?а. Предава?ето на Жак Дерида ?Структура, знак и игра“ од 1966 година или доцната употреба на Ихаб Хасан во Расчелнува?ето на Орфе? во 1971 година.
Бра?ан Мек Хе?л ?а детализира неговата теза за оваа промена иако многу постмодерни дела се развиле од модерните, моденризмот е епистемолошки доминантен додека делата на постмодернизмот првенствено се занимаваат со значе?ата на онтологи?ата.
Поствоени случува?а и фигури на транзици?ата
[уреди | уреди извор]Иако постмодернистичката литература не се однесува на сè што е напишано во постмодернистичкиот период, неколку поствоени случува?а во литератирата (како Театарот на апсурдот, Генераци?ата на ритамот и магичниот реализам) имаат знача?ни сличности. Овие случува?а понекогаш групно се нарекуваат ?постмодерни“, повоопштени, некои фигури (Сем?уел Бекет, Вили?ам С. Бороугс, Хорхе Луис Борхес, Хулио Кортазар и Габриел Гарси?а Маркез) се обележани како вли?атели на постмодерната естетика.
Делата на ?ери, надреалистите, Антонен Арто, Лу??и Пирандело и така натаму, исто така имале вли?ание врз делата на драмите од Театарот на апсурдот. Поимот ?театар на апсурдот“ бил искован од Мартин Еслин за да ?а опише тенденци?ата на театарот во 1950-тите, то? го поврзал со концептотт за апсурд на Албер Ками. Драмите од театарот на апсурдот се паралелни со постмодерната фантастика на многу начини. На пример, ?елавата пе?ачка на Ежен ?онеско, во суштина е група клишеа преземена од ?азичниот контекст. Една на?важна фигура ко?а се смета како за апсурдист така и за постмодернист претставува Сем?уел Бекет. Делата на Сем?уел Бекет честопати се доживуаат како такви што ?а одбележуваат промената од модернизам кон постмодернизам во литературата. То? има блиски врски со модернизмот поради неговото при?ателство на ?е?мс ?о?с, сепак , неговото дело помогна во оформува?ето на разво?от на литературата подалеку од модернимот. ?о?с, еден од претставниците на модернизмот, ?а славеше можноста на ?азикот, Бекет до?де до откритието дека за да избега од сенката на ?о?с, то? мора да се сконцентрира на сиромашноста на ?азикот и на човекот како пропаст. Неговите подоцнежни дела, исто така содржат ликови заглавени во ситуациите во кои безнадежно се обидува да комуницира, чи?што единствен начин е со игра да го извлече на?одброто кое го имаат. Како што Ханс Питер Вагнер велеше – експериментите на Бекет со наративната форма и со распа?а?ето на наративот и ликовите во фантастиката и драмата кои преовлдауваа со она што то? го перцепираше како невозможност во фантастиката (идентитетот на ликовите, веродосто?на свест, веродосто?носта на самиот ?азик и публикува?ето на литературата во жанровите) му ?а донесоа Нобеловата награда за литература во 1969.
Неговите дела об?авени по 1969 на?многу се мета – литаратурни обиди кои мораат да се читаат во согласност со неговите теории и претходни дела и со обидот да се разграничат литературните форми и жанрови.
Последното дело на Бекет об?авено во неговиот живот – Бревта??и мирно- (1988) ги руши границите поме?у драмата, фантастиката и поези?ата со текстови кои се речиси целосно составени од трагите и преповторува?ата на неговите претходни дела.
То? дефинитивно беше еден од татковците на постмодерното движе?е во фантастиката ко?а продолжи да ги подрива идеите за логичната поврзаност со расказот , формалното де?ствие, нормалната временска подреденост и психолошки об?аснетите ликови.
"Генераци?а на Ритамот е назив искован од ?ек Керуак за незадоволната младина на Америка за време на матери?алистичките 1950, Керуак ги разви идеите за поставува?ето на автоматизмот во она што то? го нарекуваше спонтана проза, за да создаде максималистичка, мулти – епски роман наречен Легендата за Дулуоц според моделот на Во потрага по изгубеното време од Марсел Пруст. Генераци?а на Ритамот честопати се користи со пошироко значе?е и се однесува на неколку групи американски автори на постмодерната од поетите на Блек Маунтин, од школата ?у?орк, ренесансата на Сан Франциско, итн. Овие автори се сметаат за `постмодерните`. Иако називот постмодерно сега поретко се употребува, посочува?ето на овие автори како – постмодернисти- сè уште се ?авува и многу автори се поврзуваат со оваа група (?он Ешбери, Ричард Браутиген, Гилберт Сорентино, итн.) кои честопатои се вбро?уваат во оваа список на постмодерни писатели. Вили?ам С. Бороус е еден од авторите на Генераци?ата на ритамот ко? на?често се ?авува на списокот на постмодерни писатели. Бороус го об?авува Гол ручек во Париз во 1959 и во Америка во 1961, според некои ова се смета за првата вистинска постмодерен роман биде??и е расцепкана, без централно де?ство, содржи измешани де?ства за да ги опфати елементите од популарните жанрови како што се детективската фантастика и научната фантастика, преполна е со пароди?а, парадокс и игривост и според некои ,неговите при?атели Керуак и Ален Гинсберг ?а издале книгата случа?но. То? и Брион Гисин, е исто така познат по техниката криминално писмо (слично на дадаистичката поема од Тцара) во кое зборови и фрази се исечени од весник или други издани?а и се пренасочени за да оформат нова порака. Со ваква техника то? ги создаде романите Нова Експрес и Билетот ко? експлодираше. Магичниот реализам е техника популарна ка? писателите од Латинска Америка (ко?а исто така може да се смета како сопствен жанр) во ко?а натприродните елементи се сметаат како светски (еден славен пример е практичното и кра?но одбивното третира?е на т.н. ангелска фиргура на Габриел Гарси?а Маркез Многу стар човек со огромни Крил?а. Иако техниката има корени во традиционалното раскажува?е наприказни, таа заземаше централно место во Латино Американскиот бум, диже?е кое е рамо до рамо со постмодернизмот. Неко? од големите фигури на Генераци?ата на ритамот и корисници на Магичниот реализам (Габриел Гарси?а Маркез, Хулио Кортазае, итн.) понекогаш се сметаат за постмодернисти. Ваквото ознчува?е сепак не е на чисто. Во шпанскиот дел на Латинска Америка – модернизмот и постмодернизмот се однесуваат на литературните движе?а од раниот 20 век кои немаат директна врска со модернизмот и постмодернизмот во англиското подрач?е. Смета??и го застарен, Октавио Паз смета дека постмодернизмот е вметнат грандиозен расказ ко? не се совпа?а со културното прозиводство на Латинска Америка. Заедно со Бекет и Борхес , често споменувана фиргура претсваува Владимир Набоков, како и Бекет и Борхес, Набоков започна со об?авува?е пред почетокот на постмодернизмот 1926 во Руси?а, 1941 во Англи?а). Иако неговата на?познатиот роман Лолита (1955), може да се смета како модернистичка или постмодернистички роман, неговите подоцнежни дела (особено Блед оган во 1962 и Ада или Ардор - Хрониката на едно семе?ство во 1969) се многу пове?е постмодерни, според Бра?ан МекХе?л.
Опсег Постмодернизмот во литературата не е организирано движе?е со водачи или главни фигури, при што, многу е потешо да се каже дали завршило или ?е заврши (во споредба да речеме, со кра?от на модернизмот со смртта на ?о?с или Вулф). Дискутабилно е притоа, достигнува?ето на врвот на постмодернизмот во 60 и 70 тите со об?авува?ето на Улов-221961, Загубени во ку?ата за забава1968,Кланица 1969, Виножито на гравитаци?ата1973 и многу други. Некои ?а на?ави?а смртта на постмодернизмот во 1980 со новото по?авува?е на реализмот претставен и инспириран од Ре?монд Карвер, Том Волф во неговиот прилог од 1989, Следе?ето на ?верот со ил?ада стапала ги повика новите уважува?а на реазлизмот во фантастиката да ги заменат постмодернизмот.
Со новото присутно велича?е на реализмот, некои ги посочи?а Белата ку?а во 1985 или Сатанските стихови во 1988 како последните славни романи во постмодернистичкиот период.
Новата генераци?а на автори како Де?вид Фостер Валас, Де?в Егерс, Ма?кл Чабон, Зади Смит, Чак Паланиук, Нил Гаилман, ?онатан Ледем и прилозите како Верувачот на Мек Свини, и страните посветени на фантастиката во ?у?оркер, на?авуваат ново поглав?е на постмодернизмот или на нешто друго кое целосно ?е биде пост – модернизам. Amazon.com ?а опишува романот Ку?а од лис?а на МАрк З. Даниелевски во 2000, како постмодерна.
Општи теми и техники
[уреди | уреди извор]Сите овие теми и техники честопати се употребуваат заедно. На пример, метафикци?ата и измешаноста честопати се комбинираат со ирони?а. Тие не се употребуваат од сите постмодернисти ниту пак претставуваат исклучителна список на содржини.
Ирони?а, игривост, црн хумор
[уреди | уреди извор]Линда Хачеон тврди дека постмодерната фикци?а во целина може да се одликува со иронични забелешки, од кои пове?ето се земаат од ?азик на заб. Ваквата ирони?а заедно со црниот хумор и општиот концепт на ?играта“ (ко? с поврзува со концептот на Дерида, или идеите спроведени од Роналд Бартез во Задоволството од текстот) се вбро?уваат поме?у на?прифатливите аспекти на постмодернизмот. Иако иде?ата за вклучува?е на нив во литературата не започнува во постмодернизмот (модернистите честопати беа игриви и иронични), тие станаа централни средства во многу постмодерни дела. Всушност, неколку романописци подоцна именувани како постмодерни, на?првин се нарекуваа корисници на црниот хумор. ?он Барт, ?осеф Хелер, Вили?ам Гадис, Курт Вонегат, Брус ?еи Фридман итн. Нормално за постмодернистите е да обработуваат сериозни теми на игрив и смешен начин. На пример начинот на ко? Хелер, Вонегут и Пинчон упатуваат на настаните од Втората светска во?на. Добар пример за постмодерната ирони?а и црн хумор се нао?а во приказните на Доналд Бартелме, Училиштето, на пример, е за ироничната смрт на растени?ата, животните и лу?ето поврзани со децата во еден клас, но необ?аснивото повторува?е на смртта се третира само како шега а раскажувачот останува емоционално далечен за целото време. Главниот концепт на Улов22 на ?озеф Хелер е ирони?ата на новиот идиоматски улов 22 а наративот е изграден околу долги серии на слични иронии. Томас Пинчон особено обезбедува основни примери за игривост, кои честопати вклучуваат смешна игра со зборови , во сериозен контекст. Плаче?ето на Лот 49 на пример, содржат ликови наречени Ма?к Фалопиан и Стенли Кортекс и радио станица ко?а се вика КЦУФ, додека романот во целина разработува сериозна тема и има сложена структура.
Интертекстуалност
[уреди | уреди извор]Штом постмодернизмот е претставен како децентрализиран концепт на универзумот во ко? ндивидуалните дела не се изолирани , добар дел од фокусот на науката за постмодернистичката литература е врз интертекстуалноста. Врската поме?у текстот (на пр. романот) и друг или еден текст во испреплетените конци на литературната истори?а. Критичната точка за ова претставува укажува?ето на постмодернистичкиот недостаток од оригиналност и потпира?ето на клишеата. Интертекстуалноста во постмодерната литература може да се однесува или да биде паралела на други книжевни дела, продолжена расправа за делото или прифа?а?е на стил. Во постмодернизтичката литература ова вообичаено се манифестира како навра?а?е кон ба?ките, како во делата на Маргарет Етвуд, Доналд Бартелме и многу други или во однос на популарните жанрови како во научната фантастика и детективската фантастика. Пример за интертекстуалност од раниот 20 век, кои ги инспирираше доцните постмодернисти , претставува –П?ер Менард, Автор на Кихот- на Хорхе Луис Борхес, приказна со значителен осврт кон Дон Кихот што исто така е добар пример за интертекстуалноста во средновековната романса. Дон Кихот вообичлаено се поврзува со постмодернистите, на пример романот на Ке?ти Акер Дон Кихот, Што беше сон. Уште еден пример за инетртекстуалноста во постмодернизмот претставува Сот Трева Фактор: на ?он Барт ко?а се занимава со истоимената поема на Ебензер Кук. Честопати интертекстуалноста е посложена отколку единственото обра?а?е на друг текст. Пинокио во Венеци?а на Роберт Кувер на пример го поврзува Пинокио со Смртта во Венеци?а на Томас Ман. Исто така, Името на розата на Умберто Еко зазема форма на детективски роман и ги поврзува авторите како Аристотел , Артур Конан До?л и Борхес.
Пастиш
[уреди | уреди извор]Слично на постмодерната интертекстуалност, пастишот значи комбинира?е или групира?е на пове?е различни елементи. Во постмодернистичката литература, ова може да биде во чест на или пароди?а на постарите стилови. Може да се сфати како претстава за хаотичното, плуралистичкото или за информатички преоптоварените аспекти на постмодрното општество. Може да биде групира?е на пове?е жанрови при што се создава единствен наратив , или коментира?е на де?стви?а во постмодерноста. На пример, Вили?ам С. Бороу ?а употребува научната фантастика, детективската фантастика, вестерн стилот, Маргарет Атвуд се служи со научната фантастика и ба?ките, Умберто Еко со детективската фантастика, ба?ките и научната фантастика, Дерек Пел се потпира на колажот и детекстивскиот расказ, еротиката, туристички водичи, прирачници за направи сам и така натаму. Иако вообичаено пастишот се однесува на меша?ето на жанрови, многу други елементи се исто така вклучени (метафикци?ата и временското искривува?е во поширокиот пастиш на постмодерниот роман). На пример, Томас Пинчон во неговите романи вклучува елементи од детекстивска драма, научна фантастика и воена драма, песни, елементи од поп- културата, добро познатата исцрпна и фиктивна истори?а , и сите тие измешани заедно, вистински современи и историски елементи (Мики Рурк и Вернер фон Браун, на пример), широк спектар на добро познатите исцрпни и фантастични култури и сфа?а?а. Во романот на Роберт Кувер од 1977 година, ?авно пале?е, Кувер ги комбинира нерешени сметки на Ричард Никсон, ко? соработува со историски личности и измислени карактери како Чичко Сем и Бети Крукер. Пастишот исто така може да се однесува и на композициската техника, на пример техниката со криминално писмо спроведена од Бороу. Уште еден пример претставува романот на Б .С. ?онсон Несре?ните од 1969 година, била пуштена во кути?а без подврска за читателите да можат слободно да си ?а земат.
Метафикци?а
[уреди | уреди извор]Првенствено метафикци?ата претставува пишува?е за пишува?ето или - првостепеност на инструментите- , праве??и ?а извештаченоста на уметноста или фиктивноста на фикци?ата очигледна за читателот, и воопшто игнорира??и ?а потребата од волевото исклучува?е на сомнежот. Честопати служи за да го потцени авторитетот на авторот, за неочекуваните раскажувачки промени, за да ?а унапреди пиказната на уникатен начин, за емоционална оддалеченост, или за да го искоментира актот на раскажува?ето приказни. На пример, романот Ако во зимска но? патникот на Итало Калвино од 1979, е за обидот на читателот да чита роман со истото име. Курт Вонегут исто така честопати се служи со оваа техника. Првото поглав?е од неговиот расказ од 1969 Кланица пет е за процесот на пишува?е расказ и обрнува внимание кон неговото сопствено присуство низ романот. Иако поголемиот дел од романот се состои сопствените искуства на Вонегут за време на бомбардира?ето во Дрезден, то? последователно го истакнува вештачкото во централниот наратив што содржи очигледни фиктивни елементи како вонзем?ани и патува?е низ времето. На сличен начин, колекци?ата на романи/ приказни од 1990 на Тим О Бра?ан, Работите кои ги носеа, во ко? се зборуваше за едно платонско искуство за време на Виетнамската во?на, содржи лик наречен Тим О Бра?ан, каде што ,иако О Бра?ан беше виетнамски ветеран, книгата е фиктивно дело и О Бра?ан ги става во праша?е фиктивноста на ликовите и случките низ книгата. Една приказна од книгата Како да раскажеш воена приказна , го обработува начинот на раскажува?е приказни. Суштинското прераскажува?е на воените приказни, според раскажувачот , би било неверо?атно и херо?ско, биде??и моралните воени приказни не ?а доловуваат вистината.
По?умена
[уреди | уреди извор]По?уменум (множина по?умена) е поим искован од страна на Аластаир Фовлер, ко? се однесува на посебен вид на метафикци?а во ко?а приказната е за поцесот на создава?ето. Во многу случаи книгата ?е биде за процесот на создава?е книгата или вклучува централна метафора во процесот. Општ пример за ова претставува - Тристан Шанди на Лоренс Стерн, во ко?а се зборува за нервозниот обид на раскажувачот да си ?а раскаже сопствената приказна. Значаен постмодерен пример е Блед Оган на Владимир Набоков, во ко?а раскажувачот Кинботе, тврди дека то? пишува анализа на долгата поема на ?он Ше?д – Блед Оган, но расказот за врската поме?у Ше?д и Кинбот е претставена во она привидните фусноти кон поемата. Слично на тоа, Деца на полно?та на самокритичниот автор Селман Рашди, прави споредба на создава?ето на неговата книга со создава?ето на еден индиски специ?алитет и создава?ето на независна Инди?а. Други постмодерни примери на по?умена се – Златната тетратка на Дорис Лесинг, Мантиса на ?он Фовелс и Човекот од харти?а на Вили?ам Голдинг и Мулиганската чорба на Гилберт Сорентино.
Историографска метафикци?а
[уреди | уреди извор]Линда Хачеон го исковала поимот историографска метафикци?а ко?а се однесува на дела во ко? вистинските историски настани и ликови се фиктивно обработени, забележителни примери се Генералот во неговиот лавиринт на Габриел Гарси?а Маркез (за Симон Боливар), Папагалот на Флаберт на ?ули?ан Барнес (за Густав Флаберт), Црнечки ритам на Е:Л Доктороу (во кое се спомнуваат историски личности како Хари Худини, Хенри Форд, Генералот Франц Фердинанд на Австри?а, Букер Т. Вашингтон, Зигмунд Фро?д, Карл ?унг) и Кула?дс Уметноста на во?ната на Раби Аламедин каде се обработува либанската студена во?на и неколку вистински политички личности.
Масон и Диксон на Томас Пинчон исто така го содржи ово? концепт, на пример, сцена во ко?а ?ор? Харисон пуши марихуана. ?он Фоулс слично се справува со Виктори?анскиот период во Сопругата на францускиот поручник. Во однос на критичната теори?а, оваа техника може да се поврзе со Смртта на Авторот на Роланд Бартез.
Временско искривува?е
[уреди | уреди извор]Ова е вообичаена техника во модерната фицки?а. Расцепканоста и нелинеарниот наратив се централни елементи како на модерната така и на постмодерната литература. Временското искривува?е во постмодерната фантастика се употребува на пове?е начини, честопати со доза на ирони?а. Историографската метафикци?а е пример за ова. Искривува?ата во времето се главни елементи во многу од не линеарни романи на Курт Вонегут, од ко? можеби и на?славна е Кланица пет на Бил Пилгрим, ко?а станува – загубена во времето / Во Борбата за Канада. Исмаил Рид игриво ги разработува анахронизмите, на пример Абрахам Линколн користи телефон. Времето може да се преклопува, повторува, или да се раздво?ува во пове?е можности. На пример, во Бебититерката од чкрипе?а и Мелодии на Роберт Кувер, авторот ни претствува неколку возможни настани кои се случуваат истовремено, во еден дел бебиситерката е убиена, додека во друг ништо не се случува и така со ред, сепак ниедна верзи?а на приказната се претпочита за точната верзи?а.
Магичен реализам
[уреди | уреди извор]Книжевни дела обележани со употребата на стил , строго дефинирани, нежно оформени слики за ликовите и предметите се опишани на надреален начин. Темите се обично измислени, помалку ту?и и фантастични и со одреден сонлив изглед. Дел од карактеристичните елементи на ово? вид фантастика се меша?ето и продолжува?ето на реалното и фантастичното или бизарното, вешти временски пресврти, превртени и израмнети де?ства и залети, измешана употреба на соништата , митот и ба?ките, експресионистичкиот па дури и надреалистичкиот опис, мистичните уче?а, елементи на изненадува?е или ненадеен шок, запрепастувачки и необ?анив. Се применува во делата, на пример, на Хорхе Луис Борхес, Аргентинецот ко? во 1953 го издал Historia universal de la infamia кое според пове?ето претставува првто дело на магичниот реализам. Колумбискиот романописец Габриел Гарси?а Маркез исто така се смета како значителен корисник на ваквиот вид фантастика – особено неговиот роман Ил?ада години самоти?а. Кубанецот Алексо Карпентиер е уште еден автор опишан како магичен реалист. Постмодернистите како Селман Рашди, Итало Калвино и Гунтер Грас често се служат со Магичниот реализам во нивните дела.
Меша?ето на басните со магичниот реализам е очигледно во кратките американски приказни од 21 век како ``Таванот`` од Кевин Брукмаер, Големото ?ас од Ден Чаон, Разоткрива?е од ?е?коб М. Апелс и Утринска врата од Елизабет Гре?вер.
Технокултурата и хиперреалноста
[уреди | уреди извор]Фридрик ?е?мсон го нарече постмодернизмот културна логика на доцниот капитализам. Доцниот капитализам укажува на тоа дека општеството преминува од индустрискиот во информатичкиот период. Слично на тоа, Жан Бодри?ар тврди дека постмодерноста е дефинирана со преминува?ето во хипереалност во ко?а симулациите го заменуваат реалното. Во постмодерноста лу?ето се проптоварени со инфомации, технологи?ата стана централен дел во многу животи и нашето сфа?а?е за реалноста е посредувано од симулира?ето на вистината. Многу дела на фантастиката се занимаваат со ово? аспект на постмодерноста, ко?а се одликува со ирони?а и пастиш. На пример, Белата бука на Дон Де Лило, прикажува ликови кои се бомбардирани со Белата бука на телевизи?ата, марките на производите и клишеата. Са?берпанк фантастиката на Вили?ам Гибсон , Нил Стивенсон и многу други се служат со научно фантастични техники за да го опишат хиперреалното информатичко бомбардира?е.
Стимпанкот, под жанр на научната фантастика, ко? се употребува во романите и стриповите на писателите како Алан Мур и ?е?мс Блеилок, содржат постмодерен пастиш, временско искривува?е, и се концентрираат на технокултурата ко?а е комбинаци?а од футуристичка технологи?а и виктори?анската култура.
Парано?а
[уреди | уреди извор]Друга повратна постмодерна тема претставува чувството на парано?а, верува?ето дека постои уреден систем позади светскиот хаос, што можеби на? славно и на?успешно се претставува во Улов 22 на ?осеф Хелер и делата на Томас Пинчон. За постмодернистите не постои никаков уреден систем ,така што потрагата по ред е безуспешна и апсурдна. Плачот на Лот 49 од Томас Пинчон има пове?е различни толкува?а. Ако ?а читате книгата со одредени предрасуди, тогаш ?е бидете исфрустрирани. Ова обично се сре?ава ка? технокултурата и хиперреалноста. На пример, По?адокот на шампионите, од Курт Вонегут, ликот на Две?н Хувер станува насилен кога е убеден дека сите останати во светот се роботи, а то? е единствениот човек.
Максимализам
[уреди | уреди извор]Воздигнатиот максимализам од некои критчари, растргнатото платно и расцепканиот расказ на писателите како Де?в Егерс покренуваат контраверзност во - намерата- на романите како наративи и стандардите според кои треба да се оценува. Постмодернистичкиот став се состои во тоа што стилот на романот треба да соодветствува на она што го опишува и претставува и да се навра?а на примери од претходните периоди како Гаргантуа на Франсоа Рабле и хомеровата Одисе?а, кои Ненси Фелсон ги посочува како примери на политропската публика и не?зиното анагажира?е со работа. Многу модернистички критичари, особено Б:Р Маерс во неговата полемика Манифетсот на читателот, го напа?аат максималистичкиот роман како неорганизиран и преполн со ?азична игра за себеси, без емоционална посветеност и притоа роман без вредност. Сепак посто?ат контра – примери, како Масон и Диксон на Пинчон, Стет на ?е?мс Чапман и Бескра?ната Шега на Де?вид Фостер Валас, каде што постмодерниот наратив се поврзува со емоционалната посветеност.
Минимализам
[уреди | уреди извор]Буквално минимализмот може да се одликува како центар на површинскиот опис во ко? од читателите се очекува да заземат активно учество во создава?ето на приказната. Ликовите во минималистичките приказни и романи треба да бидат беспрекорни. Воопшто, расказите се – приказни за делчи?а живот. Минимализмот, спротивно од максимализмот претставува само на?основни и на?потребни дела, ко? се одликуваат со економичност во изразот. Минималистичките автори не употребуваат придавки, прилози или беззнача?ни детали. Наместо да се преоптоваруваат со секо? безначаен детал, авторот се насочува кон општиот концепт и потоа му овозможува на читателот со сво?ата фантази?а да ?а дооформи приказната. Поме?у оние кои се вбро?уваат како постмодернисти, буквално минимализмот на?често не поврзува со Сем?уел Бекет.
Различни гледишта
[уреди | уреди извор]?он Барт постмодернистичкиот романописец ко? честопати го употребува називот постмодерно напиша вли?ателен есе? во 1967 наречен Литература на исцрпното и во 1979 Литература на дополнува?етосо цел да го раз?асни претходниот есе?. Литература на Исцрпноста беше за потребата на нова ера во литературата по истрошува?ето на модернизмот. Во Литература на дополнува?ето, Барт вели - Мо?от иде?ален автор на Постмодерната ниту целосно ги одбива, ниту целосно ги имитира неговите родители од Модернизмот на 20 век или неговите прадедовци од премодерната. То? ?а има првата половина на нашиот век под по?асот но не и на грбот. Без пречекорува?е кон моралното или уметничкото поедноставува?е, вештачкото ма?сторство, корумпираноста на Медисон Авени?ата или лажната или вистинската наивност, то? и покра? тоа фантастиката ?а смета за подемократска во сво?от повик оттколку онаа на модернистичките очудва?а како текстот на Бекет – Текстови за ништо. Иде?алниот постмодернистички роман некако ?е се издигне над ?азот поме?у реализмот и иреализмот, формализмот и контраверзноста, чистата и посветената литература, прифатената фикци?а и отпадната фикци?а.
Многу од добро познатите постмодерни романи се занимаваат со Втората светска во?на, од ко? ме?у на?познатите се вбро?ува Улов 22 на ?осеф Хелер. Хелер тврдеше дека неговиот роман и пове?ето американски романи од тоа време имаат поголема врска со пост воената состо?ба на државата. Контра- воениот и контра- владиниот став во книгата припа?аат на периодот по Втората светска во?на, Во?ната во Коре?а, Студената во?на од педесеттите. Тогаш се случи општото руше?е на вербата и го инспирираше Улов 22 во тоашто формата на романот стана речиси целосно распадната. Улов 22 претставуваше колаж. ако не во структурата, тогаш во идеологи?ата на самиот роман. Без да бидам свесен за тоа,?ас бев дел од движе?ето до фикци?ата. Додека ?ас го пишував Улов 22, ?:П: Донлеви го пишуваше Црвенокосиот човек, ?ек Керуак го пишуваше На патот, Кен Кесеи го пишуваше То? прелета над кукавичкото гнездо, Томас Пинчон го пишуваше В, и Курт Вонегут го пишуваше Мачкиното Легло. Не мислам дека ко? било од нас се знаеше еден со друг. Секако ни ?ас не ги знаев. Какви и да беа вишите сили кои оформуваа тренд во уметноста , не само што ме погодуваа мене туку и сите нас. Чувствата на беспомошност и осуденост од Улов 22, се многу силни и ка? Пинчон и во Мачкиното легло. Романописецот и теоретичарот УмбертоЕко, ?а об?анува неговата иде?а за постмодернизмот како вид на дво?но - кодира?е. ?ас го сфа?ам постмодерниот став како случа?от во ко? кога човекот сака доста образувана жена и не може да ? каже панично те сакам оти знае дека таа тоа го знае (и обратно) биде??и овие зборови се ве?е испеани од Морал. Сепак постои решение. То? може да ? каже – Како што Морал би рекле – ?ас панично те сакам. До оваа точка, избегнува??и ?а лажната невиност, ?асно из?авува??и дека ве?е не возможно да се зборува невино, то? притоа ?е и каже на жената што сакал да ? каже, Дека ?а сака во векот на изгубената невиност. Романописецот Де?вид Фостер Валас во неговиот есе? од 1990, "E Unibus Pluram"прави споредба поме?у порастот на постмодернизмот и порастот на телевизи?ата со тенденци?а кон само оценува?е и иронично споредува?е со она што се гледа и она што се вели. Ова, то ? тврди, ?а об?аснува предноста на поп – културните содржини во постмодерната литература. Во пост – атомска Америка поп- вли?ани?ата врз литературата стана малку поголеми отколку техничките. Во времето кога телевизи?ата го зеде и испушти првиот воздух, културата на масовните медиуми на САД се чини дека стана одржлива како збир од симболи и митови. Предците на овие движе?а со поп содржина, се пост Набоковските Црни хумористи, Метафикционистите и избраните франко и латинофили,ко? подоцна беа групирани од - постмодерната. Поучната, за?адлива фикци?а на црните хумористи ?а претстави генераци?ата на новите писатели на фикци?а кои себеси се сметаа за авангарда, не само космополитски и полиглотски туку и технолошки писмени, резултати на пове?е од една област, наследство и теори?а и жители на културата ко?а ги об?авува на?важните работи за себеси преку масовните медиуми. Овде на?многу се мисли на Гадис, на Признани?ата и ?Р, на Кра?от на патот од Барт и Сот – трева факторот, и Плачот на Лот 49 на Пинчон. Овде се спомнува ?авното пале?е, Роберт Куверод 1966, во кое А?сенхауер го об?авува Никсон во живо на радио брановите и неговата Политичка Ба?ка од 168 во ко?а Мачката во Шапка се кандидира за претседател. Ханс Питер Вагнер го нуди ово? пристап за дефинира?е на постмодерната литература.
Постмодернизмот може да се разгледува на на?малку два начини - прво да го обележи периодот по 1968 година (ко? потоа ?е ги опфати сите форми на фикци?а, како иновативната така и традиционалната), и второ, да доста експерименталната литература создадена од авторите , започнува??и од Лоренс Дурел и ?он Фовелс во 1960 година и достигнува??и до мртвите дела на Мартин Е?мис и – Хемиската (шкотска ) генераци?а- на ?fin-de-siècle“. Спред тоа, терминот ?постмодернист“ се користи за именува?е на експерименталните автори (особено Дурел, Фоулс, Картер, Брук-Роуз, Барнс, Акроид и Мартин Е?мс) додека ?постмодерно“ се користи за авторите кои се помалку инвентивни.
Постмодерната музика е или, само музика на постмодерниот период или музика ко?а ?а следи постмодернистичката идеологи?а. Како што кажува и самиот назив, постмодернистичкото движе?е делумно се оформи како реакци?а против модернистичката музика. Поради тоа, постмодерната музика честопати се дефинира како опозици?а на модернистилката музика ,со што едно дело може да биде или модернистичко или постмодернистчко, но никако и двете истовремено.
Постмодерната класична музика не е музички стил, туку пове?е се однесува на музиката на постмодерниот период. Носител е на истата врска кон постмодерната музика ко?а постмодерноста ?а има со постмодернизмот. Од друга страна, постмодерната музика дели одлики со постмодернистичката уметност ко?а е уметнист ко?а доа?а по и реагира против модернизмот. Ги претпочита одлучноста во музичките форми и музичкиот жанр и честопати ги комбинира одликите од различните жанрови, или вметнува поделба на пове?е лепени делови (како блокови). Се стреми кон традиционалната употреба на хармони?а истовремено вметнува??и шарени оркестрации и воопшто традиционално сериозни форми. Ваквите форми обично вклучуваат сите форми врз основа на сонатите, како што се симфони?ата, како и традиционалните хорски форми во кои ?азикот и поетичноста се сметаат како на?важен аспект на музичката лирика.
Постмодернистичкиот музички став
[уреди | уреди извор]?онатан Крамер ?а поставува иде?ата (како и Умберто Еко и Жан-Франсоа Лиотар) дека постмодернизмот (вклучува??и го и музичкиот постмодернизам) е помалку површински стил или историски период (т.е. состо?ба) а пове?е став. Крамер набро?ува 16 одлики на постмодерната музика, според ко?а мислам на музика ко?а се смета за постмодерен начин, или ко?а се повикува на постмодерните слушателски стратегии или укажува на постмодерните слушателски искуства или пак ги прикажува постмодерните композициски обичаи.- Според Крамер (Краме 2002, 16 – 17), постмодерната музика не е само одбива?е на модернизмот или негово продолжува?е, туку содржи делови и од двете, паузата и продолжува?ето, туку до одреден степен, на неко? начин е иронична
- не признава граници поме?у звучностите и случува?ата од минатото и сегашноста
- ги предизвикува границите поме?у високите и ниските стилови
- покажува презир кон честопати непроверената вредноста на структурните единици.
- ?а става во праша?е исклучителноста на елитните и популистичките вредности
- ги избегнува сеопфатните форми (т.е. не сака целото дело да биде тонско или сериско или направено во препораливо формална целина)
- смета дека музиката не е самосто?на туку се поврзува со културните, општествените и политичките контексти
- вклучува цитати или елементи од музиката на многу традиции и култури
- смета дека технологи?ата не е само начин да се зачува и пренесе музиката туку и длабоко да се вреже во произведува?ето на сушината на музиката
- ги одобрува спротивностите
- се сомнева во дво?ните спротивности
- вклучува расцепкува?а и непосто?аности
- содржи плурализам и еклектицизам
- ги претставува пове?ето значе?а и привремености
- ги доловува значе?ата па дури и структурите на слушателите, пове?е отколку во критиката, изведбата или композторите
Постмодерна филозофи?а
[уреди | уреди извор]Постмодерната филозофи?а е филозофска насока ко?а е критична за основачките претоставки и структури на филозофи?ата. Започнува??и како критика на Континенталната филозофи?а, таа беше под големо вли?ание од феноменологи?ата, структурализмот и егзистенци?ализмот, вклучува??и ги делата на ?ор? Вилхелм, Фредерик Хегел, Сорен Крикегард, Фредерик Ниче и Мартин Ха?дегер. Постмодерната филозофи?а е скептичана или нихилистичка за многу од вредностите и претпоставките на филозофи?ата ко?а произлегува од модерната, како хуманизмот чи?ашто суштина е да ги разграничи лу?ето од животните, или претпоставката дека една форма на владее?е е на дело подобра од другата.
Постмодерата филозофи?а честопати е делумно скептична во врска со едноставните дво?ни – спротивставени одлики на структурализмот, потенцира??и го проблемот на филозофите , чисто да го разграничат знае?ето од незнае?ето, општествениот напредок од уназадува?ето и присуството нспроти отсуството.
Постмодерната филозофи?а има цврсти врски со основната литература на критичната теори?а.
Истори?а на постмодерната филозофи?а
[уреди | уреди извор]Раните вли?ани?а на постмодерната филозофи?а
[уреди | уреди извор]Додека иде?ата за постмодерноста беше присутна во 1940 години, постмодерната филозофи?а прозилезе на?првин во Франци?а во текот на срединината на 20 век. Сепак неколку филозофски претходници укажуваат на многу ставови на постмодерната филозофи?а.
Беше под на?големо вли?ание од делата на Серен К?еркегор и Фредерик Ниче во 19 век и други филозофи од раниот 20 век, вклулува??и ги феноменологистите - Едмунд Хусерл и Мартин Ха?дегер, психоаналитичарот Жак Лакан, структуралистот Роланд Бартез и лингвистичко/терапевтскиот филозоф Лудвиг Витгеншта?н. Постмодерната филозофи?а исто така влечеше корени и од светот на уметноста и архитектурата, особено од Марсел Дунамп и уметници кои се занимаваа со колаж и архитектурата во Лас Вегас и Центарот Помпидоу.
Раните постмодерни филозофи
[уреди | уреди извор]На?вли?ателните рани постмодерни филозофи беа Жан Бодри?ар; Жан-Франсоа Лиотар и Жак Дерида. Мишел Фуко честопати се споменува како ран постмодернист иако лично не се нарекува така. Следе??и го Ниче, Фуко смета дека знае?ето се создава од де?ствува?ето на мо?та, и значително се менува во различни историски периоди.
Делата на Лиотар се занимаваат со улогата на расказот во човечката култура, и особено со тоа како таа улога се менува при нашето напушта?е на модерната и влегува?е во постиндустриска или постмодерна состо?ба. То? смета дека модерните филозофии не ?а одобруваат вистината спред логични или емпириски основи, туку врз основа на прифатените приказни (или метанаративи) за знае?ето и светот, споредува??и ги истите со концептот на Витгеншта?н за ?азичните игри. Понатаму тврди дека во нашата постмодерна состо?ба, овие метанаративи пове?е не ?а признаваат вистината. То? предлгага дека во зората на поразот на модерните метанаративи, лу?ето развиваат нова, ?азична, игра, таква ко?а не ?а признава апсолутната вистина, туку го слави светот со посто?ани промени (ме?у лу?ето и светот).
Дерида како татко на деконструкци?ата, се служел со филозофи?ата како форма на текстуална критика. То? ?а критикувал западната филозофи?а како таква ко?а го претпочита концептот на присустото на логоа, во спротивност на отсуството и обележува?ето или пишува?ето. Притоа Дерида смета дека ?а деконстуира западната филозофи?а преку докажува?ето на пример дека западните иде?али на присутните логоа се потценети од изразот на иде?алот во форма на белези на отсутниот автор.
Притоа, за да го истакне ово? парадокс, Дерида ?а реформира човечката култура како несврзана мрежа на произведувачки етикети и натписи, при што авторот е отсутен.
Во Америка на?познатиот прагматист и самопрогласен постмодернист е Ричард Рорти. Аналитичкиот филозоф, Рорти сметал дека комбинира?ето на критката на Вилард Ван Орман Ква?н за аналитичко–синтетичко разграничува?е, со критиката на Вилфрид Селар за Митот на даденото, ко?а го напушта гледиштето дека мислата или ?азикот се огледало на реалноста или надворешниот свет. Понатаму, повикува??и се на критиката на Доналд Де?видсон, за подвоеноста поме?у концептуалната шема и емприската содржина, то? го покренува праша?ето дали нашите усвоени концепти се поврзами со светот на соодветен начин, и дали ние можеме да ги оправдаме нашите начини за опишува?е на светот во спредба со многу други начини. То? смета дека вистината не е доловува?е или претставува?е на реалноста, туку дел од општествените навики и ?азикот им служеше на нашите цели на одредено време, древните ?азици понекогаш се непреводливи во модерните биде??и поседуваат различен речник и денес не се употребливи.
|
|
- ↑ Велковска, Снежана; Конески, Кирил (2006). Толковен речник на македонскиот ?азик. IV. Скоп?е: Институт за македонски ?азик?Крсте Мисирков“. стр. 372. ISBN 978-9989-640-86-5.
- ↑ ?postmodernism: definition of postmodernism in Oxford dictionary (American English) (US)“. oxforddictionaries.com. Архивирано од изворникот на 2025-08-06. Посетено на 2025-08-06.
- ↑ Ruth Reichl, Cook's November 1989; American Heritage Dictionary's definition of "postmodern" Архивирано на 9 декември 2008 г.
- ↑ Mura, Andrea (2012). ?The Symbolic Function of Transmodernity“ (PDF). Language and Psychoanalysis. 1 (1): 68–87. doi:10.7565/landp.2012.0005. Архивирано од изворникот (PDF) на 8 October 2015.
- ↑ Encyclop?dia Britannica, 2004